مقایسة تغییرات هزینه‌های خوراکی خانوارهای استان گیلان با کل کشور طی سال‌های 1384 تا 1399: چالش‌های اجتماعی و سیاستی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی، گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد خلخال، خلخال، ایران

2 استادیار گروه پژوهشی اقتصاد جمعیت و سرمایه انسانی، مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور، تهران، ایران

3 دانشیار گروه مهاجرت و شهرنشینی، مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور، تهران، ایران

چکیده

مقدمه و هدف: با توجه به اهمیت هزینه‌های خوراکی خانوارها در تأمین امنیت غذایی افراد، این پژوهش  به مقایسة تغییرات هزینه‌های خوراکی خانوارهای استان گیلان با کل کشور پرداخته و در ضمن تلاش دارد  ابعاد اجتماعی و سیاستی آن را نیز مورد بحث قرار دهد.
 
روش‌ و داده‌ها: روش پژوهش، تحلیل ثانویه با رویکرد تحلیلی است. جامعة آماری، استان گیلان و داده‌های مورد نیاز از سامانة بانک مرکزی و مرکز آمار ایران برگرفته شده‌ و برای تحلیل داده‌ها از آزمون مقایسه میانگین‌ها و تحلیل رگرسیون استفاده شده است.
 
یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد میانگین هزینة خوراک داخل منزل در کل کشور و در استان گیلان طی سال‌های 99-1392 به صورتی معنی‌دار پایین‌تر از دوره 92-1384 بود. در دورة  زمانی 92-1384، تفاوت آماری معنی‌داری بین میانگین هزینه خوراک داخل منزل کل کشور و استان گیلان وجود نداشت. براساس یافته‌ها، اثر دوره بر هزینه خوراک داخل منزل و هزینة خوراک خارج منزل معنی‌دار بود.
 
بحث و نتیجه‌گیری: سهم هزینه خوراکی از هزینه کل خانوارهای استان گیلان در طی سال‌های 99-1392 نسبت به سال‌های 92-1384 و در مقایسه با کل کشور بیشتر بوده است. طی سال‌های 99-1392، توان خرید خوراک خارج از منزل در میان خانوارهای گیلانی متناظر با کل کشور، کاهش یافته و همچنین، متغیر دوره در تغییرات هزینه‌های خانوارهای استان گیلان مؤثر بوده است.
 
پیام اصلی: اختصاص یارانه‌ها بر روی اقلام ضروری و کنترل سطح قیمت‌ها به‌ویژه کالاهای خوراکی جهت بهره‌مندی خانوارها از کیفیت زندگی مطلوب، لازم و ضروری است. انجام اقدامات مذکور، مستلزم هم‌افزایی و حمایت نهادها و سازمان‌های ذیربط و اجرای بهینة سیاست‌های تدوین شده می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Trends in Household Food Expenses and Implications for Food Security: A Case Study of Gilan Province, Iran

نویسندگان [English]

  • Mahya Azemayesh Asyabsari 1
  • Nader Motie Haghshenas 2
  • Valiollah Rostamalizadeh 3
1 PhD Candidate in Sociology, Islamic Azad University (Khalkhal Branch), Khalkhal, Iran
2 Assistant Professor, National Institute for Population Research, Tehran, Iran
3 Associate Professor, National Institute for Population Research, Tehran, Iran
چکیده [English]

Background and aim: Household food and food security are important issues that require policy attention and intervention. This research aims to examine trends in household food expenses in Gilan province with the national average and to explore their social and policy implications for household food and food security.
 
Data and method: The study used secondary analysis of data obtained from Central Bank of the Islamic Republic of Iran and the Statistical Center of Iran. Bivariate and multivariate analysis performed to compare two period of 2005-2013 and 2013-2020 which correspond to two presidential administrations in Iran. We also compared the food expenses of households in Gilan province with those of the whole country for each period to show how household food expenses changed over these periods.
 
Findings: The findings showed that the average cost of domestic food in Gilan province and nationally was significantly lower in the second period than in the first period. However, there was no statistically significant difference between the average cost of domestic food in Gilan province and nationally in the first period. The results indicated that period had a significant impact on the cost of food inside and outside the home.
 
Conclusion: The share of food cost in the total cost of households in Gilan province was higher than that of the whole country during 2005-2020. The ability to buy food outside the home among Gilan households declined during 2012-2019, consistent with the national pattern. The period variable affected the cost changes of households in Gilan province.
 
Key Message: To ensure a good quality of life for households, it is necessary to allocate subsidies on essential goods and control the price level, especially for food items. This demands the cooperation and support of relevant institutions and organizations and the effective implementation of policies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Food cost
  • Household food security
  • Family size
  • Economic policy
  • Social changes

مراجع

احسانی‌کلخوران، رقیه، نادرپور، بابک، منتظمی، رؤیا و ناطق‌نوری، حمیدرضا (1400). بررسی تطبیقی تأثیر سیاست‌های رفاه اجتماعی بر محرومیت اجتماعی زنان در ایران (مطالعه موردی سیاست‌های دولت دهم و دولت یازدهم). فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، 15(1)، 68-42.   
اسفندیاری، ساسان، سپهوند، احسان و نبی‌بیان، صدیقه (1395). «بررسی تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر امنیت غذایی خانوارهای شهری ایران»، مقاله ارائه شده در همایش اقتصاد کشاورزی ایران. دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه کرمان، 22  و 23 اردیبهشت ماه 1395.
امجدی، حوریه، مطلبی، مسعود و گنجی، قربانعلی (1399). تحلیل مقایسه‌ای سیاست‌های اجتماعی رفاهی در دولت‌های احمدی‌نژاد و روحانی. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 12(3)،191-177.
آوتویت، ویلیام و باتامور، تام (1392). فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم، (ترجمة حسن چاوشیان و محمدمنصور هاشمی)، تهران: نشرنی.
بنداریان‌زاده، دالی، فرید شایگان، نرگس، هوشیار راد، آناهیتا و عبداللهی، مرتضی (1391). ارزیابی کفایت تغذیه‌ای بر اساس شاخص هزینه خوراک در خانوارهای ساکن شهر تهران. علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران، 7 (5)، 252-243.
پورآرام، سعید، صادقیان شریف، سعید، ابتهی، میترا و جزایری، ابوالقاسم (1397). برآورد هزینه سبد غذایی مطلوب در کشور بعنوان یک بخش مهم توسعه پایدار. علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران، 13 (1)، 152-147.
جلالی، محسن (1385). تجزیه ضریب جینی و کشش درآمدی آن در ایران. روند (روند پژوهش‌های اقتصادی)، 16( 48)، 42-25.
حسین پور، میتراالسادات و وصال، محمد (1400). اثر درآمد بر کاهش سوءتغذیه در ایران: شواهدی بر اساس طرح آمارگیری از هزینه و درآمد خانوارهای شهری طی سال‌های ۱۳۸۷ و ۱۳۹۵. نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 16(31)، 285-249.
حسینی، هدایت (1397). اهمیت زنجیره غذایی پایدار در امنیت غذایی و توسعه پایدار. علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران، 13(1)،  127.
حمیدیان، اکرم، حزباوی، عزیز و یوسف‌وند، حسن‌رضا (1393). فقر، نابرابری، طبقه متوسط در ایران. توسعه اجتماعی، 9 (1)، 66-37.
راغفر، حسین و ابراهیمی، آزاده (1387). نابرابری درآمدی در ایران طی سال های1385-1363. رفاه اجتماعی، 7(28)، 34-9.
رضایی‌قهرودی، زهرا، مصطفوی، ندا و افتخاری، سمانه (1392). الگوی مصرف در چرخه زندگی خانوارهای شهری. رفاه اجتماعی، 13 (49): 234-213.
عبدی، فاطمه، عطاردی‌کاشانی، زهرا، میرمیران، پروین و استکی، ترانه (1393). بررسی و مقایسه الگوی مصرف غذایی در ایران و جهان؛ یک مقاله مروری. مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا، 2(5)، 167-159.
عینی‌زیناب، حسن و سبحانی، سیدرضا (1397). تغییرات اقتصادی-اجتماعی معاصر، سیستم‌های تغذیه و رژیم‌های غذایی پایدار. علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران، 13(1)، 129-138.
شیری، محمد، قاضی‌طباطبایی، محمود، صادقی، رسول و راغفر، حسین (1394). بررسی نقش عوامل اجتماعی و جمعیتی در تغییرات الگوی مصرف. خانوارهای شهری و روستایی ایران. توسعه محلی (روستائی-شهری)، 7 (1)، 28-1.
فاضلی، محمد، فتاحی، سجاد و زنجان‌رفیعی، سیده‌نسترن (1392). توسعه اجتماعی، شاخص‌ها و جایگاه ایران در جهان. مطالعات توسعه اجتماعی فرهنگی، 2 (1)، 182-59.
فلاحیان، ناهید، پورموسوی، سیدموسی،  ویسی، رضا و رضاپور، حسن (1394). بررسی و تحلیل وضعیت برخورداری و میزان توسعه‌یافتگی شهرهای استان گیلان در سال‌های 1375 و 1390، مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 10 (31)، 78-31.
کامکار، مهدیس (1382). سیاست اجتماعی چیست، رفاه اجتماعی، 1 (30)،30-11.
میرزایی، حسین و خسروی‌نژاد، علی‌اکبر (1390). اثرات تعدیل قیمت کالاهای اساسی: نان، برنج، روغن نباتی و قند و شکر بر سطح رفاه خانوارهای شهری و روستایی طی سال های1386-1383. پژوهشنامه بازرگانی، 15(60)، 35-65.
نادمی، یونس، مفتخری، علی (1396). حد بهینه دولت و رفاه اجتماعی در ایران طی سالهای 1354-1391؛ رویکرد سری زمانی غیرخطی. رفاه اجتماعی، 17(67)، 36-9.
نظرپور، محمدنقی و کفشگرجلودار، حسین (1396). پوشش ریسک صکوک مرابحه در بازار سرمایه اسلامی.  اقتصاد و بانکداری اسلامی، 6(21)، 183-157.  
Champernowne, D. G. (1974), A Comparison of Measures of Inequality of Income Distribution. The Economic Journal, 84(336): 787–816. https://doi.org/10.2307/2230566    
Magana-Lemus, D., Isdorj, A. & Rosson, C. (2013), Welfare impacts of increasing food prices in Mexico: an application of unrestricted Engel curves and LA/EASI demand system, Southern Agricultural Economics Association.
Maiza, A. & Bustillo, R. (2016), Social Reforms in China: 2016-2020, Revista Problemas del Desarrollo, 187 (47): 9-32. 
 Nachmias, D. & Frankfort-Nachmias, C. (1981), Research Methods in the Social Sciences, New York: Martins Press.
Naska, A., Fouskakis, D., Oikonomou, E., Almeida, M. D. V., Berg, M. A., Gedrich, K., Moreiras, O., Nelson, M., Trygg, K., Turrini, A., Remaut, A. M., Volatier, J. L., & Trichopoulou, A. (2006). Dietary patterns and their socio-demographic determinants in 10 European countries: data from the DAFNE databank. European Journal of Clinical Nutrition, 60(2): 181-190. https://doi.org/10.1038/sj.ejcn.1602284
Sami B. (2000), "A WelFare Analysis of the Price System Reforms's Effects on Poverty in Tunisia", API-Working Paper Series, Arab Planning Institute, Kuwait, Information Center.
تداوم و تغییر اجتماعی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 22 خرداد 1402

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار