تحلیل تفاوت‌های فضایی کیفیت زندگی در بافت‌های شهری نوشهر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناس‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه حکیم‌سبزواری، سبزوار، ایران

2 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

3 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه حکیم‌سبزواری، سبزوار، ایران

چکیده

زمینه و هدف: با توجّه به تفاوت‌های مکانی کیفیت زندگی و نقش شرایط محیط مصنوع در کیفیت زندگی شهروندان، این پژوهش به دنبال بررسی تفاوت شاخص‌های کیفیت زندگی میان بافت‌های سه‌گانه (قدیم، میانی و جدید) است. با توجه به تفاوت شرایط کالبدی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی این بافت‌ها، شناخت کیفیت زندگی در شاخص‌های مختلف می‌تواند به ارائه برنامه‌های موضوعی و موضعی بهتر و کارآمدتر برای ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان این بافت‌ها کمک نماید.
 
روش و داده‌ها: این تحقیق به لحاظ هدف، توسعه‌ای‌-کاربردی و به لحاظ روش، توصیفی-تحلیلی است. برای گرد‌آوری داده‌های تجربی از روش پیمایشی استفاده گردید. جامعه آماری افراد بالای 20 سال و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران برابر با 380 نفر به دست آمد.
 
یافته‌ها: نتایج تحقیق نشان داد که هم در بُعد عینی و هم در بُعد ذهنی کیفیت زندگی شهروندان شهر نوشهر از وضعیت چندان مناسبی برخوردار نمی‌باشد. این وضعیت برای بافت‌های قدیم و جدید شهر نوشهر نیز صادق است. اما در بافت میانی وضعیت اندکی متفاوت می‌باشد. تحلیل اثر متغیرهای زمینه‌ای بر کیفیت زندگی نشان داد که کم‌وکیف چگونگی تأثیرگذاری این متغیرها بر اساس نوع بافت شهری و مکان زندگی افراد می‌تواند متفاوت باشد.
 
نتیجه‌گیری: نکته کلیدی در این پژوهش، تاکید بر توجه به ویژگی‌های محیط مصنوع و مکان زندگی، در کنار ویژگی‌های فردی و اجتماعی افراد در حوزه انواع برنامه‌ریزی‌های شهری و خصوصاً اجتماعی می‌باشد.  
 
پیام اصلی: با توجّه به تنوّع و تعدد محیط‌های شهری و چالش‌ها و پتانسیل‌های متنوّع آنها، بایستی از رویکرد و روش‌های متنوّع و متکثّر با توجّه به بافت و زمینه برای بهبود کیفیت زندگی و زیست محیط‌های شهری بهره گرفت. قطعاً فهم این تفاوت‌ها و گونه‌گونی‌ها، پیش زمینه شناخت شهر و برنامه ریزی برای ایجاد شهرهایی منسجم و برخوردار از انسجام و پیوستگی اجتماعی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spatial Differences of Quality of Life in Urban Tissues of Nowshahr, Iran

نویسندگان [English]

  • Khadigeh Bagherian 1
  • Seyyed Hadi Hosseini 2
  • Mohammad Salmani Moghadam 3
1 Master of Geography and Urban Planning, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
2 Assistant Professor of Geography and Urban Planning, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
3 Assistant Professor of Geography and Urban Planning, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
چکیده [English]

Background and Aim: This study aims to examine the spatial differences in the quality of life of citizens in three urban tissues (old, middle and modern) of Nowshahr a city in Mazandaran Province, Iran. It also examines the impact of artificial environment conditions, such as infrastructure, services, and facilities, on the quality of life of citizens in different urban tissues. Considering the differences in the physical, social, cultural and economic conditions of these tissues, assessing the quality of life indicators can provide better and more efficient thematic and local programs to enhance the quality of life of the citizens.
 
Methods and Data: The study employed a survey method to gather data from individuals aged 20 and above residing in Nowshahr's three urban areas (old, middle, and modern). A sample size of 380 was determined using Cochran's formula.
 
Findings: The results indicate that the quality of life for citizens is unsatisfactory in both objective and subjective dimensions, regardless of whether they reside in old or new urban areas in Nowshahr. However, the situation is slightly different in the middle urban area. Analysis of the impact of background variables on quality of life reveals that these variables can have varying influences depending on the type of urban tissue and residents' location.
 
Conclusion: This research highlights the importance of considering both the characteristics of the built environment and living place, as well as the individual and social characteristics of people, in urban planning, especially in social planning. It is crucial to take a holistic approach to ensure that urban environments are designed to meet the needs of all individuals and communities. This can help us to build more livable and sustainable cities for everyone.
 
Key Message: Urban environments are complex systems that need diverse and context-specific approaches and methods to improve the quality of life and urban environments. Understanding these complexities is crucial for comprehending the city and developing strategies that promote social harmony and continuity, ultimately leading to cohesive urban communities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quality of life
  • Urban tissues
  • Spatial differences
  • Objective dimension
  • Subjective dimension
  • Nowshahr
احمدی، قادر و نادری‌کروندان، سونیا (1392). مطالعة تطبیقی کیفیت زندگی در محلّات بافت جدید و قدیم شهری (نمونه موردی: محلّه شهرک قدس و قطارچیان شهر سنندج). مطالعات شهری، 8: 71-82.
اسدی، علی؛ موحد، علی؛ احمدی، سجاد و لرستانی، اکبر (1393). ارزیابی و تحلیل کیفیت زندگی در محلّه‌های بافت فرسودۀ شهر کوهدشت. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 2(2)، 195-218.
 باستانیان‌شاهگلی، مریم؛ پناهی، علی و عبدالله‌زاده طرف، اکبر (1397). ارزیابی شاخص‌های کیفیت زندگی شهری در بافت‌های قدیم و جدید شهرتبریز؛ نمونه موردی: مرزداران و کوچه باغ. مطالعات جامعه‌شناسی، 39: 73-89.
پرتوی، لطیف (1400). بروز رفتارهای پرخطر با تأکید بر کیفیت زندگی در میان نوجوانان و جوانان. رفاه اجتماعی، شماره 81: 195-240.
پرهام، باقر (1355). زندگی و شهر، تجدید بنا و نوسازی مناطق و شهرها و کیفیت زندگی (درس‌هایی از تجدید بنا و نوسازی مناطق زلزله زده ایران)، نامه علوم اجتماعی، دوره قدیم، شماره 6: 1-21.
جمعیان، دلارام؛ حسین ثابت، فریده و معتمدی، عبدالله (1397). اثربخشی درمان راه‌حل‌مدار کوتاه‌مدّت گروهی بر خودکارآمدی و کیفیت زندگی زنان مبتلا به مولتیپل‌اسکلروزیس. روان‌شناسی بالینی، 39: 13-22.
حاتمی‌نژاد، حسین؛ حیدری، اصغر؛ نجفی، اسماعیل و عباسی فلاح، وحید (1396). ابعاد کیفیت زندگی ساکنان سکونتگاه‌های خودروی شهری - مطالعۀ موردی: محلۀ اسلام‌آباد کلانشهر تهران. جغرافیای اجتماعی شهری، 11: 23-45.
 حاتمی‌نژاد، حسین؛ یوسفی، رشید؛ هاشمی، اصغر و نوزارع، سمیه (1397). ارزیابی و سنجش شاخص‌های ذهنی کیفیت زندگی شهری -مورد‌شناسی: منطقۀ ‌6 شهر تهران. جغرافیا و آمایش شهری منطقهای، 29: 107-126.
حاتمی‌نژاد، حسین (1379). عدالت اجتماعی و شهر: ناهمگونی فضایی محلّات شهر مشهد، رساله دوره دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم زمین، تهران.
حاجی‌نژاد، علی و همکاران (1389). بررسی متغیرهای فردی مؤثّر بر رضایتمندی شهروندان از کیفیت محیط زندگی (مطالعه موردی: مقایسه بافت قدیم و جدید شهر شیراز). جغرافیا و توسعه، 17: 63-82.
خواجه‌شاهکوهی، علی رضا و مینایی، فهیمه (1393). بررسی تطبیقی کیفیت زندگی در شهرهای گردشگری و غیرگردشگری- مطالعه‌ی موردی: شاندیز و چناران. برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 10: 49-64.
زیاری، کرامت‌اله و رفیعی‌مهر، حسین (1396). ارزیابی کیفیت زندگی شهری بافت حاشیه‌نشین مورد‌شناسی: محلۀ حصار همدان. جغرافیا و آمایش شهری منطقهای، 23: 199-214.
سلیمانی، اسماعیل (1395). بررسی رابطه سلامت روان و کیفیت زندگی با نقش واسطه‌ای سلامت معنوی در دانشجویان. فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 21: 565-584.
شکویی، حسین و دیگران (1383). ارزیابی پایداری اجتماعی در شهر قم. پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 43: 27-41.
شکری، پری و غنی‌پور، مهدی (1395). بررسی و تحلیل کیفیت محیط زندگی در سکونتگاه‌های غیررسمی- محلّات کتی، سادات محلّه، موزیرج و هفت تن شهر بابل. سرزمین، 51: 51-66.
شکوهی، محمد اجزاء؛ شیرازی، علی و حدادمقدم، زهره (1392). بررسی عوامل مؤثّر بر ارتقاء کیفیت زندگی شهری در سکونتگاه غیررسمی پنج‌تن آل‌عبا (التیمور مشهد). جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، 21: 59-80.
شیخی، محمّدتقی (1391). مطالعه جامعه‌شناسی از سلامت و کیفیت زندگی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در شهر تهران. برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 12: 1-30. 
فتحعلیان، معصومه و پرتوی، پروین (1390). مطالعه تطبیقی کیفیت زندگی در بافت‌های خودرو و برنامه‌ریزی شده اسلامشهر (موردپژوهی قائمیه و واوان). مطالعات تطبیقی هنر، 1: 91-109.
قادری، پریسا؛ حافظ رضازاده، معصومه و کریمیان بستانی، مریم (1400). تحلیل توزیع فضایی شاخص‌های ترکیبی کیفیت زندگی شهری (مطالعه موردی: شهر چابهار). نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 50: 211-231.
کلدی، علی‌رضا و کبیران عین‌الدّین، حمیده (1393). بررسی رابطة بین سبک زندگی ارتقاء‌دهنده سلامت با کیفیت زندگی، مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران در سال 1392. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 6(4)، 87-96.
کوکبی، افشین؛ پورجعفر، محمّدرضا و تقوایی، علی‌اکبر (1384). برنامه‌ریزی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری، تعاریف و شاخص‌ها، جستارهای شهرسازی، 7: 6-13.
 گوزلی، غلامرضا و جعفری، علی (1398). تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر کیفیت زندگی مددجویان تحت حمایت کمیته امداد امام خمینی(ره) شهرستان اردبیل. تغییرات اجتماعی- فرهنگی، 62: 78-98.
Anand, P., Krishnakumar, J., & Tran, N. B. (2011). Measuring welfare: Latent variable models for happiness and capabilities in the presence of unobservable heterogeneity. Journal of Public Economics, 95(3–4), 205–215. https://doi.org/10.1016/j.jpubeco.2010.11.007
Brambilla, M., Michelangeli, A., & Peluso, E. (2013). Equity in the city: On measuring urban (ine) quality of life. Urban Studies, 50(16), 3205–3224.
Das, D. (2008). Urban quality of life: A case study of Guwahati. Social Indicators Research, 88(2), 297–310. https://doi.org/10.1007/s11205-007-9191-6
Florida, R. (2008). The economic geography of talent. In R. Martin (Ed.), Economy: Critical essays in human geography (pp. 410-422). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781351159203-14
Habib, R. R., Mahfoud, Z., Fawaz, M., Basma, S. H., & Yeretzian, J. S. (2009). Housing quality and ill health in a disadvantaged urban community. Public Health, 123(2), 174–181. https://doi.org/10.1016/j.puhe.2008.11.002
Hsu, K.-C. (2019). Effect of distinct land use patterns on quality of life in urban settings. Journal of Urban Planning and Development, 145(4), 05019016. https://doi.org/10.1061/(asce)up.1943-5444.0000522
Koramaz, E. K., & Türkoğlu, H. (2018). Measuring and understanding urban parks’ contribution to quality of life in Istanbul. Social Indicators Research, 138(1), 335–351. https://doi.org/10.1007/s11205-017-1657-6
Lansing, J. B., & Marans, R. W. (1969). Evaluation of neighborhood quality. Journal of the American Institute of Planners, 35(3), 195–199. https://doi.org/10.1080/01944366908977953
Marans, R. W., & Stimson, R. (2011). An overview of quality of urban life. In Investigating Quality of Urban Life (pp. 1–29). Springer Netherlands.
Mason, M. J., Valente, T. W., Coatsworth, J. D., Mennis, J., Lawrence, F., & Zelenak, P. (2010). Place-based social network quality and correlates of substance use among urban adolescents. Journal of Adolescence, 33(3), 419–427. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2009.07.006
Morais, P., & Camanho, A. S. (2011). Evaluation of performance of European cities with the aim to promote quality of life improvements. Omega, 39(4), 398–409. https://doi.org/10.1016/j.omega.2010.09.003
Moro, M., Brereton, F., Ferreira, S., & Clinch, J. P. (2008). Ranking quality of life using subjective well-being data. Ecological Economics: The Journal of the International Society for Ecological Economics, 65(3), 448–460. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2008.01.003
Mouratidis, K. (2021a). How COVID-19 reshaped quality of life in cities: A synthesis and implications for urban planning. Land Use Policy, 111(105772), 105772. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2021.105772
Mouratidis, K. (2021b). Urban planning and quality of life: A review of pathways linking the built environment to subjective well-being. Cities (London, England), 115(103229), 103229. https://doi.org/10.1016/j.cities.2021.103229
Pal, A. K., & Kumar, U. C. (2005). Quality of life (QoL) concept for the evaluation of societal development of rural community in west bangal, India. Asia-Pacific Journal of Rural Development, 15(2), 83–93. https://doi.org/10.1177/1018529120050205
Partridge, M. D. (2010). The duelling models: NEG vs amenity migration in explaining US engines of growth: The duelling models. Papers in Regional Science: The Journal of the Regional Science Association International, 89(3), 513–536. https://doi.org/10.1111/j.1435-5957.2010.00315.x
Phillips, D. (2006). Quality of life: Concept, policy and practice. Routledge.
Ryashchenko, S. V., & Gukalova, I. V. (2010). Public health in the system of regional indicators of the quality of life in Russia and Ukraine. Geography and Natural Resources, 31(1), 11–17.
Shapiro, J. M. (2006). Smart cities: quality of life, productivity, and the growth effects of human capital. The Review of Economics and Statistics, 88, 324–335.
Van Kamp, I., Leidelmeijer, K., Marsman, G., & Hollander, A. (2003). Urban environmental quality and human well-being: Towards a conceptual framework and demarcation of concepts; a literature study. Landscape and Urban Planning, 65(1–2), 5–18.
Wang, B., Li, X., Stanton, B., & Fang, X. (2010). The influence of social stigma and discriminatory experience on psychological distress and quality of life among rural-to-urban migrants in China. Social Science & Medicine, 71(1), 84–92. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2010.03.021
Westaway, M. S. (2006). A longitudinal investigation of satisfaction with personal and environmental quality of life in an informal South African housing settlement, Doornkop, Soweto. Habitat International, 30(1), 175–189. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2004.09.003
Whitehead, T., Simmonds, D., & Preston, J. (2006). The effect of urban quality improvements on economic activity. Journal of Environmental Management, 80(1), 1–12. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2005.01.029
Wish, N. B. (1986). Are we really measuring the quality of life? Well-being has subjective dimensions, as well as objective ones. American Journal of Economics and Sociology, 45(1), 93–100. https://doi.org/10.1111/j.1536-7150.1986.tb01906.x