مدرسه و برساخت سوژگی دانش‌آموزان در امر مشارکت اجتماعی (مطالعه کیفی مدارس شهر اصفهان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد برنامه‏‌ریزی و رفاه اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 استادیار گروه جامعه‏‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

زمینه و هدف: تحقق توسعه در همۀ ابعاد آن به شکل عام و دستیابی به رفاه اجتماعی به‌طور خاص، منوط به همراهی و مشارکت گستردۀ کنشگران اجتماعی است. تحقق امر مشارکت، منوط به ایجاد زیرساخت‌های ضروری و فضاسازی‎های‎ لازم است. هدف از انجام این پژوهش توصیف و تحلیل سوژگی دانش‌آموزان مدارس در زمینۀ مشارکت اجتماعی است. حصول چنین شناختی از ملزومات اساسی سیاست‌گذاری معطوف به توسعه و رفاه اجتماعی و در نهایت مشارکت اجتماعی است.
 
روش و دادهها: محققان برای دستیابی به هدف مذکور، با استفاده از دو تکنیک تحلیل محتوای انتقادی و انجام انواع تکنیک‎های مصاحبه‌های عمیق به مطالعه‌ی میدانی مدارس متوسطه شهر اصفهان دست ‎زده‌اند. رویکرد انتقادی به سیاست آموزشی، به مباحثی همچون بازتولید اجتماعی در فرایند سیاست‎گذاری آموزشی تمرکز دارند. برای جمع‎آوری اطلاعات از میدان پژوهش از  تکنیک‎های مصاحبۀ عمیق، یعنی مصاحبه مسأله‌محور، روایی و اپیزودیک و مشاهده مشارکتی استفاده شده است.
 
یافتهها: مدرسه، ادامه و استمرار نظم حاکم است و گفتمان انقلابی که مبتنی بر مشارکت اجتماعی در قدرت بوده، در مدارس ایرانی به آرامی جای خود را به گفتمان موفقیت داده است که در آن اساساً جایگاهی برای مشارکت وجود ندارد.
 
نتیجهگیری: بخش‎نامه‎ها، قوانین، وضعیت معیشتی معلّمان و خصوصی‌شدن مدارس، مدیریت مدارس، آموزگاران، معلّمان، فضای کالبدی، زمان مدرسه، و حتی فضای رسانه‎ای در ذیل مفهوم فضای مدرسه، دانش‎آموزان را به سوی فردیت بیشتر سوق داده و سبب زدایش هرگونه شاخص‎های مشارکتی از قبیل همدلی، ایثار و اعتماد از فضای مدارس شده است.
 
پیام اصلی: فضای نظام آموزشی کشور، در حال مشارکت‎زدایی شدن است و عناصر مشارکتی و همدلانه جای خود را به عناصر و گفتمان موفقیت داده است. در این مقاله نشان داده می‎شود که چگونه فضای نظام آموزشی، از جهات گوناگون در ذیل گفتمان موفقیت تعریف شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

School and Reconstructing Students' Subjectivity in Social Participation (Qualitative Study of Isfahan Schools)

نویسندگان [English]

  • Leila Fatehi 1
  • Ismael Alizad 2
1 MA in Social Planning and Welfare, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Sociology, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Background and Aim: The realization of development in all its dimensions in general and the achievement of social welfare in particular, depend on the extensive support and participation of social actors. The realization of participation depends on the creation of the necessary infrastructure and the necessary spaces. The purpose of this study is to describe and analyze the subjectivity of school students in the field of social participation. Gaining such an understanding of the basic requirements of policy-making focuses on development and social welfare and ultimately social participation.
 
Methods and Data: To achieve the desired goal, researchers have conducted a field study of high schools in Isfahan using two techniques of critical content analysis and a variety of in-depth interviewing techniques. The critical approach to educational policy focuses on issues such as social reproduction in the educational policy process. In-depth interview techniques such as problem-oriented, narrative and episodic interviews and participatory observation have also been used to collect information from the research field.
 
Findings: School is the continuation of the ruling order and the revolutionary discourse based on social participation in the power in Iranian schools has slowly given way to the discourse of success in which there is basically no place for participation.
 
Conclusion: Letters, rules, teachers' living conditions and school privatization, school management, teachers, teachers, physical space, school time, and even media space are subsumed under the concept of school space, students towards individuality This study has further removed any participatory indicators such as empathy, self-sacrifice and trust from the school environment.
 
Key Message: The education system space is becoming de-participative and the participatory and empathic elements have been replaced with discourse of success. In this article, it has shown that how the educational system is defined under the discourse of success.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Success
  • Non-participatory atmosphere
  • Student
  • Moment
  • Resistance
استرواس، آنسلم و جولیت کوربین (1385). اصول روش تحقیق کیفی، (ترجمه‌ی بیوک محمدی)، نشر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بر، ویوین (1394). برساختگرایی اجتماعی، (ترجمه اشکال صالحی)، تهران:  نشر نی
سند تحول بنیادین آموزش (1391). دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
عباس‌پور، عباس و مرادی، کیوان (1396). تحلیل انتقادی سیاست آموزشی؛ بازخوانش ارزش‌های گم‌شده، فصلنامه سیاستگذاری عمومی. 3(3): 160-137.
لوزیک، دانلینین (1391).  نگرشی نو در تحلیل مسائل اجتماعی، (ترجمه سعید معیدفر)، تهران: انتشارات امیرکبیر.
مدنی‌پور، علی (1379). طراحی فضاهای شهری؛ نگرشی بر فرایندهای اجتماعی- مکانی، تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش (1394). سالنامه آماری وزارت آموزش و پرورش (1393-1394)، تهران: وزارت آموزش و پرورش.
معاونت پژوهش‌های اجتماعی- فرهنگی مجلس شورای اسلامی (1394). تحلیلی بر بودجه وزارت آموزش و پرورش در برنامه پنجم توسعه و ارائه راهبردهای اصلاحی، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، معاونت پژوهش های اجتماعی-فرهنگی، دفتر مطالعات اجتماعی، کدموضوعی: 210، شماره مسلسل: 14575 در دسترس از: https://rc.majlis.ir/fa/report/download/948139
وارد، گلن (1396). پست‌مدرنیسم، (ترجمۀ  قادر فخر رنجبری و ابوذر کرمی)، تهران: نشر ماهی.
یورگنسن، ماریان و فیلیگس، لویئز (1389). نظریه و روش در تحلیل  گفتمان، (ترجمه هادی جلیلی)، تهران: نشر نی.
Dallimore, E. J., Hertenstein, J. H. & Platt, M. B. (2004). Classroom participation and discussion effectiveness: student-generated strategies. Communication Education, 53(1):  103-115.
DePoy E, Gitlin LN. (2005). Introduction to Research: Understanding and Applying Multiple Strategies, Elsevier Health Sciences. 3th ed. Mosby Press.
Gomez, A. M. Arai, M. J. & Lowe, H. (1995). When does a student participate in class? Ethnicity and classroom participation. Paper presented at the Annual Meeting of the Speech Communication Association (81st, San Antonio, TX).
Lefebvre, H, (1991). The Production of Space, translated by David Nicholson, Smith, Oxford and Cambridge: Blackwell.
Sokolowski, R. (2000) Introduction to Phenomenology, U.S.A: Cambridge University Press.