پیامدهای طولانی‌شدن ساعات کاری پدر بر تغییر کیفیت روابط بین‌نسلی: یک مطالعه کیفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد مددکاری اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 دانشیار مددکاری اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

3 دانشیار جمعیت‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

زمینه و هدف: از دیرباز الگوی  مرد-نان‌آور حاکم بر خانواده ایرانی بوده است. تغییر سبک زندگی و شرایط اقتصادی، موجب  افزایش ساعات کاری مردان  گردیده تا درآمد مناسبی را برای گذران امور زندگی کسب نمایند. فشارهای شغلی و خستگی ناشی از ساعت کاری طولانی مردان، خانواده و به‌ویژه شرایط زندگی زنان خانه‌دار و فرزندان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. هدف تحقیق حاضر، واکاوی چالش‌های ناشی از ساعات طولانی کار مردان و پیامدهای ناشی از زمان کوتاه حضور پدر در کنار خانواده بر کیفیت روابط بین‌نسلی خانواده بود.
 
روش و داده‌ها: تحقیق با رویکرد کیفی و استفاده از تحلیل تماتیک انجام شد. مشارکت‌کنندگان، 15 نفر از زنانی بودند که دارای فرزند بوده و همسران‌شان دارای ساعت کاری طولانی‌‌مدّت بوده‌‌اند. مشارکت‌کنندگان، به روش نمونه‌‌گیری هدفمند و نظری انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفتند.
 
یافته‌ها: داده‌ها با استفاده از کدگذاری نظری مورد تحلیل قرار گرفتند. مقوله‌‌های این پژوهش، شامل جبران غیبت پدرانه، مشارکت محدود پدر در فرزندپروری، رسیدگی مادر به امور فرزندان و انحصار نقش مادری بوده است.
 
بحث و نتیجه‌گیری: مهم‌ترین پیامد حاصل از پژوهش، حضور انفرادی مادران در زندگی و تربیت فرزندان است. به‌واسطه حضور کمرنگ و کاهش مشارکت پدر در خانواده، نه تنها مادران خانه‌دار با فشار مضاعفی برای تربیت نسل، فرزندپروری و رسیدگی به امور فرزندان مواجه‌‌اند، بلکه الگوهای روابط نسلی خانواده نیز تحت‌الشعاع قرار گرفته و نقش پدر در تربیت نسل به حاشیه می‌رود. تعارض نقش‌های پدری-شغلی مردان از یک‌سو بازتاب تداوم الگوی مرد-نان‌آور خانواده ایرانی و از سوی دیگر، پیامد شرایط و فشارهای اقتصادی روزافزون بر وضعیت رفاهی خانواده است.
 
پیام اصلی: طرّاحی سیاست‌های حمایت از خانواده در جهت بهبود شرایط و وضعیت رفاهی خانواده، می‌تواند فشار ساعات کار طولانی‌‌مدت مردان را برای تأمین مخارج خانواده بکاهد و کیفیت روابط بین‌نسلی خانواده را قوام بخشد. از دیگر سو، مشارکت زنان در تأمین بخشی از درآمدهای خانواده، احتمالاً با بازتعریف نقش‌های سنّتی والدین در خانواده، الگوی روابط بین‌نسلی خانواده را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Consequences of Father’s Long Work Hours on the Intergenerational Relationship Quality: A Qualitative Study

نویسندگان [English]

  • Mahdie Rabbani 1
  • Seyed Reza Javadian 2
  • Abbas Askari-Nodoushan 3
1 M.A. in Social Work, Department of Social Sciences, Yazd University, Yazd, Iran
2 Associate Professor of Social Work, Department of Social Sciences, Yazd University, Yazd, Iran
3 Associate Professor of Demography, Department of Social Sciences, Yazd University, Yazd, Iran
چکیده [English]

Background and Aim: For a long time, the male-breadwinner model has been ruling the Iranian family. Change in the lifestyle and economic conditions of our society today, have led to an increase in men's working hours and they are forced to work overtime in order to earn a decent living. Under these circumstances, job stress and physical and mental fatigue caused by long working hours affect men, families, especially housewives and children. The purpose of this study was to see the challenges of men's long working hours and the consequences of the father's short time spent with the family on the quality of intergenerational family relationships.
 
Methods and Data: The study was conducted with a qualitative approach using thematic analysis. Participants were 15 housewife women who had children, and whose husbands had long working hours. The participants were selected and interviewed by purposive and theoretical sampling.
 
Findings: Categories obtained from this study include: compensation for paternal absence, limited participation in parenting, taking care of the children, and monopolizing the mother role.
 
Conclusion: The most important consequence of the research is the individual presence of mothers in the life and upbringing of their children. Due to the low presence and reduction of the father's participation in the family, not only are housewives faced with additional pressure to raise and take care of children, but also the patterns of intergenerational relationships in the family are affected and the role of the father in childrearing is marginalized. The conflict between the paternal and occupational roles of fathers is, on the one hand, a reflection of the continuity of the male-breadwinner model of the Iranian family, and on the other hand, it is the consequence of the increasing economic pressures on the well-being of the Iranian family during recent years.
 
Key Message: Designing family support policies to improve the conditions and well-being of the family can reduce the pressure of men's long working hours, and improve the quality of intergenerational family relationships. On the other hand, women's active participation in the family's income, probably through redefining the traditional roles of parents in the family, affects the pattern of intergenerational relations in the family.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Work-family conflict
  • Intergenerational relations
  • Housewives
  • Men's long working hours
  • Childrearing

مراجع

آدامز، پل و همکاران (1379). روانشناسی کودکان محروم از پدر، (ترجمة خسرو باقری‌ و محمّد عطاران‌)، تهران: وزارت آموزش و پرورش‌، مؤسسه فرهنگی منادی تربیت‌.
آزادارمکی، تقی، مهناز زند و طاهره خزایی (1379). بررسی تحوّلات اجتماعی و فرهنگی در طول سه نسل خانواده تهرانی. نامه علوم اجتماعی، 16: 3-29.
اکبرنژاد، محمّد (1390). آموزش و پرورش ایتام (تأمّلی بر تألّمی بزرگ)، تهران: انتشارات ورای دانش.
توانگر، حسین؛ الحانی، فاطمه؛ ونکی، زهره (1391). شیوه‌های مقابله‌‌ای تعارض کار-خانواده در پرستاران: یک مطالعه کیفی. مجله مراقبت پرستاری و مامایی، 20(1): 24-14.
جعفری‌سیریزی، فائزه، عسکری‌ندوشن، عباس و روحانی، علی (1401الف). مادران و تربیت نسل: کاوشی انتقادی از دغدغه‌های اجتماعی مادران در رابطه با فرزندپروری، مطالعا ت میان‌رشته‌ای در علو م انسانی، 14(3)، 157 – 117.
جعفری‌سیریزی، فائزه، عسکری‌ندوشن، عباس و روحانی، علی (1401ب). مادری در قلمرو اجتماعی و فرهنگی: یک مطالعه کیفی انتقادی، مطالعات اجتماعی- روان‌شناختی زنان، زیرچاپ
حریری، نجلا (1385). اصول و روش‌های پژوهش کیفی، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی
رستگارخالد، امیر (1385). اشتغال زنان و ضرورت کنترل فشارهای ناشی از کار خانگی. دوماهنامة دانشور رفتار، 13(19): 113-111.
روش‌بلاو-اسپنله، آنماری. (1372). مفهوم نقش در روان‌شناسی اجتماعی، مطالعات تاریخی-انتقادی، (ترجمۀ ابوالحسن سروقد مقدم)، تهران: آستان قدس رضوی.
سیف. سوسن (1368)، تئوری رشد خانواده، تهران: انتشارات دانشگاه الزهرا.
عباسی‌شوازی، محمدجلال، رازقی نصرآباد، بی‌‌بی حجیه، ‌‌حسینی‌چاووشی، میمنت (1398)، تحوّلات باروری در ایران. شواهدی از پنج استان منتخب. گزارش طرح پژوهشی، تهران: موسسه تحقیقات جمعیت کشور.
عسگری، پرویز، موسوی، آزاده (1389)، مقایسة کارکرد خانواده، کیفیت زندگی، خستگی روانی و نگرانی در میان همسران کارکنان مرد اقماری و روز کار شرکت نفت، یافته‌‌های نو در روانشناسی، 5(17): 109-97.
عسکری ندوشن، عباس (1382). عوامل نهادی مؤثر بر باروری با تأکید خاص بر تحولات خانواده در ایران: مطالعه موردی استان یزد، پایان نامه کارشناسی ارشد جمعیت‌شناسی، دانشگاه تهران: دانشکده علوم اجتماعی.
عسکری‏ندوشن، عباس، افشانی، سیدعلیرضا، ذاکری‏هامانه، راضیه، و عسکری‏ندوشن، سمیه. (1390). تمایلات مصرفی زنان در شهر یزد. زن در توسعه و سیاست، 9(1): 116-93.
قلی‌‌زاده، آذر، و مرادیان‌‌زاده، محمد (1383)، رابطة اشتغال در طرح اقماری صنعت نفت با مشکلات خانوادگی و اجتماعی از دیدگاه کارکنان این طرح و همسران آن‌‌ها، دانش و پژوهش در روانشناسی، 19 و 20: 182-159.
مهدوی، محمدصادق و صبوری‌خسروشاهی، حبیب (1382)، ساختار توزیع قدرت در خانواده، مطالعات زنان، 1(2): 66-28.
Adamsons K. (2013). A longitudinal investigation of mothers’ and fathers’ initial fathering identities and later father-child relationship quality. Fathering, 11:118–137. https://doi.org/10.3149/fth.1102.118
Adkins, Cheryl L. & Premeaux, Sonya F. (2012). Spending time: The impact of hours worked on work–family conflict, Journal of Vocational Behavior, 80: 380-389. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2011.09.003
Aghajanian, A. (2001). “Family and Family Change in Iran.” In C. Hennon & T. Brubaker (ed.s), Diversity in Families: A Global Perspective. New York: Wadsworth Publishing Company.
Amato, P. R. (2001). Children of divorce in the 1990s: An update of the Amato and Keith (1991) meta-analysis. Journal of Family Psychology, 15(3), 355–370. https://doi.org/10.1037/0893-3200.15.3.355
Boothroyd, L. G., & Cross, C. P. (2017). Father absence and gendered traits in sons and daughters. PLOS ONE, 12(7), e0179954. https://doi.org/10.1371/journal.pone.017995
Boothroyd, L.G. and Perrett, D.I. (2008) 'Father absence, parent-daughter relationships and partner preferences.', Journal of evolutionary psychology., 6 (3),187-205. http://dx.doi.org/10.1556/JEP.6.2008.3.3
Dawes, P.L. Massey, G.R. (2005) "Antecedents of Conflict in Marketing's Cross- Functional Relationship with Sales", European Journal of Marketing, 39(11/12): 1327-1344. https://doi.org/10.1108/03090560510623280
DiRenzo, M. S., Greenhaus, J. H., & Weer, C. H. (2011). Job level, demands, and resources as antecedents of work–family conflict. Journal of Vocational Behavior, 78(2), 305–314. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2010.10.002
Ermisch JF, Francesconi M. (2001), Family structure and children’s achievements. Journal of Population Economics, 14:249–270. https://doi.org/10.1007/s001480000028
Ermisch, J., Francesconi, M. and Pevalin, D.J. (2004), Parental partnership and joblessness in childhood and their influence on young people's outcomes. Journal of the Royal Statistical Society: Series A (Statistics in Society), 167: 69-101. https://doi.org/10.1111/j.1467-985X.2004.00292.x
Ford, M, Heinen B, Langkamer, K. (2007). Work and Family Satisfaction and Conflict: A Meta-Analysis of Cross- domain relations. Journal of Applied Psychology,92: 57-80. https://doi.org/10.1037/0021-9010.92.1.57  
Greenhaus, J. H. and Beutell, N. J. (1985): Sources of Conflict Between Work and Family Roles. Academy of Management Review, 10, 76–88, https://doi.org/10.5465/amr.1985.4277352
Greenhaus, J. H., Parasuraman, S., & Collins, K. M. (2001). Career involvement and family involvement as moderators of relationships between work-family conflict and withdrawal from a profession. Journal of Occupational Health Psychology, 6(2), 91–100. https://doi.org/10.1037/1076-8998.6.2.91  
Gutek, B. A. and Searle, S. Klepa, L. (1991), Rational Versus Gender Role Expectation for Work- Family Conflict, Journal of Applied Psychology, 76(4): 560-568. https://doi.org/10.1037/0021-9010.76.4.560
Härkönen, J., Bernardi, F. & Boertien, D. (2017), Family Dynamics and Child Outcomes: An Overview of Research and Open Questions. European Journal of Population 33, 163–184. https://doi.org/10.1007/s10680-017-9424-6
Higgins, C.A. and Duxbury, L.E. (1992), Work—family conflict: A comparison of dual-career and traditional-career men. Journal of Organizational Behavior, 13(4): 389-411. https://doi.org/10.1002/job.4030130407
Jessee, V., & Adamsons, K. (2018), Father Involvement and Father-Child Relationship Quality: An Intergenerational Perspective. Parenting: Science and Practice, 18(1):28-44. https://doi.org/10.1080/15295192.2018.1405700
Marsiglio, W., Amato, P., Day, R.D. and Lamb, M.E. (2000), Scholarship on Fatherhood in the 1990s and Beyond. Journal of Marriage and Family, 62: 1173-1191. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2000.01173.x
McLanahan S, Tach L, Schneider D. (2013). The Causal Effects of Father Absence. Annual Review of Sociology 39: 399-427. https://doi.org/10.1146/annurev-soc-071312-145704
Nasehi-Behnam, V. (1985). “Change and the Iranian Family.” Current Anthropology 26(5): 557-562. https://doi.org/10.1086/203340
Parkes K. R. (1998). Psychosocial aspects of stress, health and safety on North Sea installations. Scandinavian Journal of Work, Environment & Health, 24(5), 321–333. https://doi.org/10.5271/sjweh.352
Parkes, A., Riddell, A., Wight, D. and Buston, K. (2017), Growing Up in Scotland: Father-Child Relationships and Child Socio-Emotional Wellbeing, Edinburgh. Retrieved 30 January 2022 from: https://www.gov.scot/publications/growing-up-scotland-father-child-relationships-child-socio-emotional-wellbeing/documents
Pleck, J. H. (2010). Paternal Involvement: Revised Conceptualization and Theoretical Linkages with Child Outcomes. In M.E. Lamb (Ed.), The Role of the Father in Child Development. Fifth Edition. New Jersey., John Wiley and Sons, Inc., pp: 58-93.
Thomes, M. M. (1968). Children with Absent Fathers. Journal of Marriage and Family, 30(1), 89–96. https://doi.org/10.2307/350226
Van der Wal, R. C., Finkenauer, C., & Visser, M. M. (2019). Reconciling mixed findings on children’s adjustment following high-conflict divorce. Journal of Child and Family Studies, 28(2), 468-478. https://doi.org/10.1007/s10826-018-1277-z
 
تداوم و تغییر اجتماعی
دوره 1، شماره 1
آذر 1401
صفحه 57-75

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار