کندوکاوی انسان‌شناختی در نظام تاریخی طبقات اجتماعی جامعة ایران و هند و تحوّلات آن از دیدگاه اوستا، شاهنامه و ریگ‌ودا

نوع مقاله : دیدگاه

نویسنده

دانشیار مردم‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

این مقاله، به بررسی مقایسه‌ای انسان‌شناختی نظام تاریخی طبقات اجتماعی در دو جامعة ایران و هند از دیدگاه سه کتاب تاریخی ریگ‌ودا، اوستا و شاهنامه فردوسی می‌پردازد. در این پژوهش، از روش توصیفی-تحلیلی استفاده و گردآوری اطّلاعات تحقیق به‌صورت اسنادی و کتابخانه‌ای انجام شده است. برای این منظور، کتب اوستا، شاهنامه و ریگ‌ودا به‌صورت مقایسه‌ای بررسی شده است. پژوهش نشان می‌دهد اگرچه آریایی‌های مردمانی صحرانشین و گله‌دار و گله‌پرور بودند؛ ولی تصوّر این که بین آن‌ها هیچ‌گونه طبقه اجتماعی وجود نداشته است، تصوری نادرست و به دور از واقعیت به‌نظر می‌رسد. در سرودهای ریگ‌ودا به‌عنوان قدیمی‌‌ترین کتاب مقدّس دینی هندوها و همچنین در کتاب مقدّس اوستای زرتشتیان و در نهایت شاهنامه فردوسی نیز از طبقات اجتماعی با عناوین مختلف یاد شده است. مطالعة حاضر نشان می‌دهد هر دو نظام طبقاتی (هند-ایران) منشأ مشترکی داشته‌اند. مهاجران آریایی تازه‌وارد به این دو کشور، توانسته‌اند ساختارهای اجتماعی مشابه را در این دو تمدّن باستانی و کهن به‌وجود آورند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Anthropological Inquiry into the Social Changes in the Historical System of Social Stratification in Iranian and Indian Societies according to Avesta, Shahnameh and Rigveda

نویسنده [English]

  • Seyed Mohsen Saeidi Madani
Associate Professor of Anthropology, Department of Social Sciences, Yazd University, Yazd, Iran
چکیده [English]

This study aimed to compare, from a historical-anthropological perspective, the social changes in the system of social classes (known as caste in India), in the two societies of Iran and India according to three books; Rigveda, Avesta, and Ferdowsi's Shahnameh. History of social stratification in these two ancient societies dated back to the newly arrived Aryan immigrants which created two similar social structures in both countries. Although several sources state that the Aryans were nomadic and herding people; it is hard to believe that there was no social class within them. Because the Rigveda hymns, the oldest Hindu religious book, briefly but explicitly refers to three different classes in the Aryan community, namely Brahman, Rajaniya, and Waiziya, forming the basis for the development of the upper classes of the Aryan community. This division can also have been seen in the Avesta (Zoroastrians' holy book) with the names of Atharvan, Rashtashtro and Vasteria, and in Shahnameh, they are with the names of Kartozian, Nisarian, Bodudi and Ahtokhoshi. According to the Rigveda, social classes in India are very similar to those in Iranian, indicating that both class systems had a common origin. This finding is drawn from the similarities seen between Avesta and Rigveda, confirming that the migration of Aryans to India was a gradual migration from Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social class system
  • Caste
  • India
  • Iran
  • Arya Varna
  • Dasa Varna
چیتامبار، جی‌. بی‌. (1373). مقدّمه‌ای‌ بر جامعه‌شناسی‌ روستایی‌، (ترجمة‌ احمد حجاریان‌ و مصطفی‌ ازکیا).
پورداوود، ابراهیم و فرهوشی، بهرام (2536). یشتها، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
پورداوود، ابراهیم (1356). یسنا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
پورداوود، ابراهیم (1927). ادبیّات مزدیسنا، یشتها قسمتی از کتاب مقدس اوستا، هند: چاپ بمبئی.
پورداوود، ابراهیم (1927). گاتها، سرودهای مقدس قدیمیترین قسمتی از نامه مینوی اوستا، بمبئی، هند.
جلالی‌نائینی، سیدمحمدرضا (1367). گزیده ریگ‌ودا، تهران: نشر نقره.
زرین‌کوب، عبدالحسین ( 1384). تاریخ مردم ایران، ایران قبل از اسلام، تهران: انتشارات امیر کبیر، چاپ نهم.
سعیدی‌مدنی، سیدمحسن (1388). مقایسه نظام طبقاتی (کاست) از دیدگاه ریگودا و شاهنامه. فصلنامه علوم اجتماعی، 16(46)، 161-186.
شعبانی، رضا (1374). مبانی تاریخ اجتماعی ایران، تهران: نشر قومس.
فردوسی، ابولقاسم (1379). شاهنامه، از روی چاپ مسکو (به کوشش دکترسعید حمیدیان)، تهران: انتشارات قطره، چاپ پنجم.
کریستنسن، آرتور (1385). ایران در زمان ساسانیان، (ترجمة رشید یاسمی)، تهران: انتشارات صدای معاصر، چاپ پنجم.
کزازی، میرجلالالدّین (1384). نامه باستان، تهران: انتشارات سمت، جلد اول.
مجیدزاده، یوسف (1368). آغاز شهرنشینی در ایران، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
معین، محمّد (1338). مزدیسنا و تأثیر آن در ادب پارسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مینوی، مجتبی و رضوی، محمّداسماعیل (1354). نامه تنسر به گشنسب، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.
نهرو، جواهر لعل (1350). کشف هند، (ترجمة تفضلی)، تهران: انتشارات امیرکبیر.
Ansari, G. (1960). Muslim Caste in Uttar Pradesh, Published by The Ethnographic and Folk Culture Society, U.P., Lucknow.
Birx, J. (2005). Encyclopedia of Anthropology, Sage Publication, New Delhi  
Dutt, N. k. (1951). Origin and Growth of Caste in India, Vol 2, London, U.K.
Ghurye, G.S. (1979). Caste and Race in India, Publication by Popular Rakashan Private Ltd, Bombay, India.
Havell, E. B. (1953). The History of Aryan Rule in India, London, U.K.    
Levinson, D., and Embwr, M. (1996), Encyclopedia of Cultural Anthropology, American Reference Publishing Company, INC. U. S. A.
Majumdar, R. C. (1949). An Advanced History of India, London.           
Masani, R. P. (1945). Caste and Structure of Society, Published in the Legacy of India.
Encyclopaedia Britannica (1993). The New Encyclopaedia Britannica (15th ed.). Encyclopaedia Britannica Inc.
Schwarz, W. (1983). The Cambridge History of Iran, Vol 2, Cambridge, London, U.K
Wheeler, J. T. (1952), India: Vedic and post-Vedic, Calcutta, India.