رفتارهای مبتنی بر سلامت با تأکید بر سرمایة اجتماعی و سرمایة فرهنگی در میان جوانان شهر شیراز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای جامعه‌شناسی، عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی فارس، شیراز، ایران

2 استاد جامعه‌شناسی، بخش جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

3 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران؛ و کارشناس ارزیابی عملکرد سازمانی شهرداری شیراز، شیراز، ایران

چکیده

زمینه و هدف: صاحب‌نظران جامعه‌شناسی سلامت معتقدند بخش مهمّی از سلامتی، تحت تأثیر مؤلفه‌های اجتماعی و فرهنگی است. این رویکرد اخیراً  و با سرعت گرفتن تغییرات اجتماعی گسترده، تقویت شده و محققان اجتماعی بیشتر به مطالعات بین‌رشته‌ای سلامت می‌پردازند. با توجه به اهمیت رفتارهای مبتنی بر سلامت، مطالعه حاضر به بررسی تغذیه، ورزش، مدیریت استرس، اجتناب از مصرف خودسرانه دارو و مکمل‌ها، مواد مخدّر، الکل و دخانیات و رفتارهای جنسی ناایمن، تحت عنوان رفتارهای مبتنی بر سلامت جوانان پرداخته است.
 
روش و دادهها: روش اجرای مطالعه، کمی، تکنیک پیمایش و ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه متکی بر نظریه کارکرهام بوده است. نمونه‌ای با حجم 1065 نفر از افراد 30- 18 سال  مورد پیمایش قرار گرفته و داده‌های گردآوری شده، مورد تحلیل قرار گرفته است.
 
یافتهها: 39.6 درصد از پاسخگویان میزان پایینی از رفتارهای سلامت‌محور داشته و 28.4 درصد، نمره بالایی کسب نمودند. بیشترین فراوانی در سرمایه اجتماعی به سطح متوسط و در سرمایه فرهنگی به سطح پایین مربوط است. متغیرهای سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی تعلّق طبقاتی، سن و جنسیت در رگرسیون چند متغیره توانسته‌اند 58 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین نمایند.
 
بحث و نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌های مطالعه حاضر می‌توان نتیجه گرفت که رفتارهای مبتنی بر سلامت افراد (که می‌تواند تأثیرات مثبت و یا منفی بر سلامتی آنها داشته باشد) با مؤلفه‌های اجتماعی و فرهنگی در ارتباط است و در این میان، دو مؤلفه سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی حائز اهمیت فراوان است.
 
پیام اصلی: ضروری است در حوزه سیاست‌گذاری سلامت و در جهت بهبود و ارتقاء سبک زندگی سلامت‌محور، ورای بُعد فیزیولوژیک به ابعاد و سوق‌دهنده‌های اجتماعی و فرهنگی آن نیز توجه گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Healthy Behaviors with emphasize on Social and Cultural Capitals among the Youth in the City of Shiraz, Iran

نویسندگان [English]

  • Sedighe Alborzi 1
  • Majid Movahhed 2
  • Rouholla Mozafari 3
1 Ph.D. of Sociology, Scientific Staff of Academic Center for Culture, Education and Research (ACECR), Fars Branch, Shiraz, Iran
2 Professor of Sociology, Department of Sociology and Social Planning, Shiraz University, Shiraz, Iran
3 Ph.D. Candidate in Sociology, Yasouj University, Yasouj, Iran, & Organizational Performance Evaluation Expert of Shiraz Municipality, Shiraz, Iran
چکیده [English]

Background and Aim: Experts on sociology of health believe that a significant part of health is influenced by social and cultural factors. This approach has recently been strengthened with the acceleration of widespread social changes, and social researchers are more engaged in interdisciplinary health studies. Healthy behaviors in the present paper were assessed through indicators such as diet, sport, stress management, and avoiding self-treatment, drug abuse, alcoholism, smoking and unprotected sexual behaviors.
 
Methods and Data: Data was collected through a sample survey among 1065 adults with the age range of 18-30 in Shiraz.
 
Findings: 39.6% of the respondents showed a low level of health-related behaviors and 28.4% a high score. For social capital variable, the highest frequency was observed at the medium level; and for cultural capital variable, the highest frequency was at the low level. The variables of social capital, cultural capital, class belonging, age and gender in multivariate regression account for 58% of the healthy behavior.
 
Conclusion: According to the findings of the present study, it can be concluded that people's health-related behaviors (which can have positive or negative effects on their health) are related to social and cultural components, and among them, two components of social capital and cultural capital are very important.
 
Key Message: It is necessary to pay attention to its social and cultural dimensions and factors beyond the physiological dimension in the field of health policy and in order to improve and promote a health-oriented lifestyle.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Healthy behaviors
  • Health-related
  • Lifestyle
  • Social capital
  • Cultural capital
  • Shiraz
ابراهیمی، کامران؛ خادم‌وطن، کمال؛ سالاری‌لک، شاکر و قره‌آغاجی، رسول (1394). «سیمای اپیدمیولوژیک عوامل خطر، رخداد و پیامد سکته قلبی در بیمارستان‌های آذربایجان غربی». مجله پزشکی ارومیه، شماره 8، (26): 734-724.
ارشاد پور، رؤیا؛ زارع‌مزونی، هادی و کلانی، نوید (1394). «بررسی علل شیوع مصرف خودسرانه دارو در میان عامه مردم ایران». فصلنامه کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی مشهد. شماره 18، (60): 16-23.
اکبرنژاد، خدیجه؛ طل، آذر؛ مجلسی، فرشته؛ یاسری، مهدی و علیزاده، هادی (1395). «عوامل پیشگویی‌کننده سبک زندگی سلامت‌محور در میان بهورزان». فصلنامه بیمارستان. سال یازدهم. شماره4، (59): 108-97.
الماسی، مسعود (1397). «تعیین‌کننده‌های سبک زندگی سلامت‌محور در سالمندان شهر ایلام». پرستاری ایران. شماره 31: 85-75.
باقری، اعظم؛ اسکندری، نرگس و عباس زاده، فاطمه (1393). «بررسی مقایسه‌ای مصرف خودسرانه دارو و مکمل‌ها در زنان باردار شهری و روستایی مراجعه‌کننده به مراکز شهرستان بهداشتی درمانی شهرستان کاشان». مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران. شماره 24، (۱۱۴): ۱۵۱-۱۵۷.
پارسامهر، مهربان و رسولی‌نژاد، سیدپوریا (1394). «بررسی رابطه سبک زندگی سلامت‌محور با سلامت اجتماعی در بین مردم شهر تالش». توسعه اجتماعی. شماره 1، (10): 66- 35.
تبریزی، جعفر؛ خوش‌مرام، نجیبه؛ دشمن‌گیر، لیلا و شکیبازاده، الهام (1397). «عوامل مرتبط با رفتارهای خود مراقبتی ارتقاء‌دهندة سلامت در نوجوانان». تصویر سلامت. 4: ۲۸۲ -۲۹۱.
جهانبخش، اسماعیل و هاشمی، منصور (1393). «ابعاد سبک زندگی سلامت‌محور در ساکنین شهر شوشتر». مندیش. 8، (5): 89-83.
حاجی‌زاده‌میمندی، مسعود و دهقان‌چناری، مریم (1394). «سبک زندگی سلامت‌محور و رضایتمندی زناشویی بین زنان متأهّل یزد». زن در فرهنگ و هنر. 1، (7): 76- 61.
حسن‌زاده، داوود و علیزاده‌اقدم، محمّدباقر (1393). «رابطه بین سبک زندگی سلامت‌محور و سرمایه فرهنگی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی هادی‌شهر». مطالعات جامعه‌شناختی. 24: 98- 85.
خسروی،‌ ملیحه؛ صائمی،‌ حسن؛‌ حسینائی،‌ علی و بیانی،‌ علی‌اصغر (1400). «شناسایی مؤلفه‌های سبک زندگی سلامت‌محور با تأکید بر دورة نوجوانی: یک مطالعه کیفی». آموزش بهداشت و ارتقای سلامت. 9، (1): 80-93.
دمیرچی، ارسلان؛ مهربانی، جواد و موسوی بقرآباد، فاطمه. (1392). «رابطة‌ چاقی، اضافه‌وزن و عوامل دموگرافیک با سطح فعالیت بدنی در بزرگ‌سالان 69-18 سالة‌ شهر رشت». غدد درون‌ریز و متابولیسم ایران. 4: 386- 378.
رشید، خسرو (1394). «رفتارهای پرخطر در بین دانش‌آموزان نوجوان دختر و پسر شهر تهران». رفاه اجتماعی. 57: 56-31.
زارع، محمّدقاسم؛ شریفات‌پور، بهیه و دهقانی، فرحناز (۱۳۹۴). «بررسی رابطه سلامت معنوی و رفتارهای پرخطر در دانش‌آموزان مقطع متوسطه شهر بوشهر». اولین همایش علمی پژوهشی روانشناسی، علوم تربیتی و آسیب‌شناسی جامعه، شرکت طلای سبز، انجمن پایش.
سروش، مریم و البرزی، صدیقه ( 1397). «مطالعه رابطه سرمایه‌های در اختیار زوجین و تعارضات زناشویی». طرح پژوهشی مصوب استانداری فارس، امور بانوان.
شعبان، مریم و قویدل، نوشین (1400). «ارتباط بین سبک زندگی سلامت‌محور و سلامت اجتماعی زنان سرپرست خانوار حاشیه‌نشین شهر». نشریه دانشگاه علوم پزشکی البرز. 10(2): 196-205.
عبدی، فاطمه؛ عطاردی‌کاشانی، زهرا؛ میرمیران، پروین و استکی، ترانه (1394). «بررسی و مقایسة الگوی مصرف غذایی در ایران و جهان». مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا. 2: 167- 159.
فتاحی‌اردکانی، مجتبی؛ سادات‌انوشه، ویدا؛ ستوده، احمد؛ حاجی‌وندی، عبداله؛ ستوده، نرگس و یزدانی، زهرا (1398). «رفتارهای ارتقاء‌دهندة سلامت در مادران باردار مراجعه‌کننده به مراکز خدمات جامع سلامت». تحقیقات سلامت. 8(1)، ۳۸ -۴۵.
فتح‌آبادی، جلیل؛ ایزد‌دوست، مونا؛ تقوایی، داوود؛ شلانی، بیتا و صادقی، سعید (1397). «نقش باورهای غیرمنطقی سلامت، منبع کنترل سلامت و سبک زندگی سلامت‌محور در پیش‌بینی احتمال خطر دیابت». پایش. 17(2): 178-169.
فریمانه، محمود (1392). «رفتارهای مرتبط با سلامت و همبسته‌های اجتماعی جمعیتی آن در بین افراد 15 سال به بالا»، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه تهران. دانشکده علوم اجتماعی. بخش جامه‌شناسی.
فیلد، جورج (1385). سرمایه اجتماعی، (ترجمة جلال متقی)، تهران: مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
قادری، مهدی؛ ملکی، امیر و احمدنیا، شیرین (1395). «از سرمایه فرهنگی بوردیو تا سرمایه فرهنگی مرتبط با سلامت به تعبیرآبل: کاربرد شاخص‌های نوین در تبیین سبک زندگی سالم». رفاه اجتماعی: 16(62): 58-9.
قادری، مهدی؛ ملکی، امیر و حق‌جو، مجید (1394). «نقش سرمایه اجتماعی در ارتقاء سبک زندگی سالم میان افراد مبتلابه بیماری عروق کرونر». پرستاری قلب و عروق. 2(4): 35-24.
قنبری‌افرا، لیلا و ظاهری، آزیتا (1396). «ارتباط اضطراب، استرس و افسردگی با سلامت معنوی در بیماران». آموزش و سلامت جامعه. 2(4): 34-28.
کرایب، یان (1382). نظریه اجتماعی کلاسیک، (ترجمه شهناز مسمی‌پرست)، تهران: نشر آگه.
کرمی، خدابخش؛ رضادوست، کریم؛ عبدی‌زاده، سیما و چبیشه، فرات (1394). «مطالعه سبک زندگی سلامت‌محور و تعیین‌کننده سرمایه‌ای و زمینه‌ای در میان دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور و دانشگاه شهید چمران اهواز». توسعه اجتماعی، 1: 126-97.
کوچانی، مسعود و محمودیان، حسین (1397). «تأثیر سرمایه فرهنگی بر سلامت عمومی با میانجی‌گری سبک زندگی سلامت‌محور». جامعه‌شناسی کاربردی. 29(70): 16-1.
محمدی، جمال؛ محمدی، فردین و محمّدی، حسین (1393). «تبیین جامعه‌شناختی رابطه سرمایه اجتماعی و سبک زندگی سلامت‌محور ورزشکاران». پژوهش‌نامه توسعه فرهنگی اجتماعی. 2(1): 88-75.
مسعودنیا، ابراهیم (1394). جامعه‌شناسی پزشکی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مسعودی‌علوی، نگین؛ ایزدی، فاطمه؛ عبادی، سیدعلیرضا و حاجی‌باقری، علی (1387). بررسی تجربه‌ خوددرمانی در بیماران مبتلابه دیابت نوع 2. غدد درون‌ریز و متابولیسم ایران، 10(6): 588-581.
محمّدی، حسینعلی؛ جبل‌عاملی، شیدا؛ حقایق، سیدعبّاس و رنجبرکهن، زهره (1400). «مدل ساختاری خودکارآمدی درد بر اساس سبک زندگی سلامت‌محور با میانجی‌گری درماندگی در مبتلایان به درد مزمن». دانشور پزشکی. 29(3): 118-131.
موحد، مجید؛ البرزی، صدیقه و عباسی‌شوازی، محمّدتقی (1390). «بررسی عوامل اجتماعی فرهنگی مرتبط با آگاهی، نگرش و عملکرد دانشجویان دختر دانشگاه شیراز و علوم پزشکی نسبت به خودآزمایی سینه». جامعه‌شناسی زنان. 3: 20-1.
واحدیان ،‌ مرتضی؛ بابایی فرد،‌ اسداله و گنجی، محمّد (1400). «فرا تحلیل مطالعات عوامل مؤثر بر سبک زندگی سلامت‌محور در ایران ( از سال ۱۳۸۵ تا۱۳۹۸)». دوماهنامه فیض. 25(2): ۸۹۱-۹۰۰.
Bennasar-Veny, M., Yañez, A. M., Pericas, J., Ballester, L., Fernandez-Dominguez, J. C., Tauler, P., & Aguilo, A. (2020). "Cluster analysis of health-related lifestyles in university students", International Journal of Environmental Research and Public Health 17(5): 1776.
Chaney, D. (2002). "Cosmopolitan art and cultural citizenship" Theory, Culture and Society 19(2), 74-157.
Chuang, Y. Ya-Li, H, Kuo-Chien, T. Chia-Hsin, Y & Lin-hui, Y. (2015). "Social capital and health-protective behavior intentions in an influenza pandemic" Plos One 10(371), 1-14.
Cockerham, W. C & Ritchey, F. J. (1997). Dictionary of Medical Sociology, United States of America: Greenwood Press.
Cockerham, W. C. (1999). Health and Social Change in Russia and Eastern Europe, London: Routledge.
Cockerham, W. C. (2000). Health Lifestyles in Russia, Social Science & Medicine Disease, London: Polity Press.
Cockerham, W. C. (2004). The Sociology of Health Behavior and Health Lifestyle, London: Prentice Hall College.
Cockerham, W. C. (2008). Social Causes of Health and Disease, London: Polity Press.
Cockerham, W. C. (2013). Social Causes of Health and Disease. United States of America: Polity Press.
Cockerham, W. C. (2015). Medical Sociology on the Move: New Directions in Theory, Dordrecht, Netherlands. Springer
Fukunaga, A. Inoue, Y. Yamamoto, S. Miki, T. Nanri, A., Ishiwari, H., Ohmagari, N. (2021). "Association Between Adherence to Healthy Lifestyles and Depressive Symptoms Among Japanese Hospital Workers During the COVID-19 Pandemic" Asia Pacific Journal of Public Health 10105395211007604.
Havrylyshyn, O. & Nsouli, S. M. (2001). A decade of transition: achievements and challenges, International Monetary Fund, Washington, D.C, 281.
Ihmels, M.A. Welk, G.J. Eisenmann, J.C. (2009). "Development and preliminary validation of a Family Nutrition and Physical Activity (FNPA) screening tool" International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 12: 6-14
Jarron M. Saint O. Patrick M. (2017). "Health lifestyle behaviors among U.S. adults" SSM – Population Health 3: 89-98.
Li, G. (2008)." The long-term effect of lifestyle interventions to prevent diabetes in the China Da Qing Diabetes Prevention Study: a 20-year follow-up study" The Lancet 371: 1783-89.
Marconcin, P. Matos, M. G. Ihle, A. Ferrari, G. Gouveia, É. R. López-Flores, M. Marques, A. (2021). "Trends of healthy lifestyles among adolescents: An analysis of more than half a million participants from 32 countries between 2006 and 2014" Frontiers in Pediatrics 9: 1-8.
Pratt, J. (2006). "Part of who we are as a school should include responsibility for well-being: links between the school environment, mental health and behavior "Pastoral Care in Education 24: 14-21.
Saylor, C. (2004). "The Circle of Health A Health Definition Model" Journal of Holistic Nursing 22(2): 97-115.
Sonmezer, H. fevziye, C & melis, N. (2012). "Healthlife-style promotion behavior in turkish women aged 18-64" Journa Asian Pacific Journal of Cancer Prev 13: 1241-1245.
Turner, B.S. (2004). The New Medical Sociology: Social Forms of Health and Illness, London: Norton.
Williams, G. (2002). "The Determinants of Health: Structure, Context and Agency" Sociology of Health and Illness 25: 131–54.
World Health Organization (2006). The World Health Report a safer future: Global Public. Health Security in the 21st Century. Available from: https://apps.who.int/iris/handle/10665/43713