نقش شبکه‌ اجتماعی اینستاگرام در بازتولید ارزش‌های نئولیبرال در جامعه ایران: مطالعه‌ای فراترکیب

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی- بررسی مسائل اجتماعی ایران، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

2 استاد گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

10.22034/jscc.2024.21846.1137

چکیده

زمینه و هدف: امروزه شبکه‌های اجتماعی مجازی به مثابه بخشی از فناوری‌های قدرت نئولیبرالیسم، به مثابه فضایی در نظر گرفته می‌شوند که ارزش‌های جهان‌بینی نئولیبرال در آنها تولید و بازتولید می‌شوند. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش شبکه اجتماعی اینستاگرام به مثابه فضایی برای بازتولید ارزش‌های نئولیبرال صورت گرفته است.
 
روش و داده‌ها: روش پژوهش حاضر از نوع فراترکیب بوده و برای تحلیل یافته‌ها از الگوی هفت مرحله‌ای سندلوسکی و باروسو استفاده شده است. با تکیه بر معیارهای روش فراترکیب، نتایج مطالعات گذشته که بین سال‌های 1393 تا 1403 انجام شده، مورد بررسی قرار گرفت و با استفاده از کلیدواژه‌های مرتبط، از بین 842 پژوهش مرتبط با شبکه اجتماعی اینستاگرام، در نهایت 162 پژوهش با استفاده از معیارهای فراترکیب انتخاب شدند. به منظور بررسی کیفیت و پایایی یافته‌ها، از شاخص کاپا استفاده شد، که نتایج آن حکایت از کیفیت مناسب یافته‌ها داشت.
 
یافته‌ها: پس از رفت و برگشت‌های مداوم و بررسی و ترکیب یافته‌های اولیه این پژوهش در زمینه‌های فرعی، 11زمینه اصلی به دست آمد که به ترتیب فراوانی عبارتند از؛ شکاف ارزشی، هویت، شهرت، مدیریت بدن، سبک زندگی، مصرف‌گرایی، روان‌شناختی، تمایزطلبی، حریم و روابط شخصی، خانواده و نگرش دینی.
 
بحث و نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که سیالیت اخلاقی، دموکراتیزه‌شدن شهرت، سلبریتیزه‌کردن بدن، بازاندیشی معرفتی، خودشیفتگی مجازی، دیجیتالی‌شدن امر روزمره، بودنِ مصرفی، اقتصادمحورشدن خانواده، معنویت مجازی، ایدئولوژی پساحریم شخصی و فرسودگی اطلاعاتی از مهم‌ترین مؤلفه‌های ارزشی جهان‌بینی نئولیبرال هستند که در فضای شبکه اجتماعی اینستاگرام در جامعه ایرانی بازتولید می‌شوند.
 
پیام اصلی: در دنیای امروز، به نظر می‌رسد که منطق سودگرایانه نئولیبرالیسم و ارزش‌های نظم نئولیبرال، تمامی حوزه‌های زندگی ما را دربرگرفته و فضاهای مقاومت به‌طور قابل‌توجهی شکننده شده است و پروژه نئولیبرال‌سازی با سرعت قابل‌توجهی در فضای پلتفرم‌های مجازی چون اینستاگرام در حال رشد است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of Instagram Social Network in Reproducing Neoliberal Values in Iranian Society: A Meta-Synthesis Study

نویسندگان [English]

  • Farshad Goudarzi 1
  • Mohsen Niazi 2
1 PhD Candidate in Sociology, Faculty of Humanities, Kashan University, Kashan, Iran
2 Professor, Department of Social Sciences, Faculty of Humanities, Kashan University, Kashan, Iran
چکیده [English]

Background and Aim: In the contemporary era, virtual social networks are crucial components of neoliberal power technologies, acting as arenas for the production and reproduction of neoliberal values. This study aims to investigate the role of Instagram in the reproduction of neoliberal values.
 
Data and Method: Using a meta-synthesis approach and the seven-stage model of Sandlewski and Barroso, this study reviewed research from 2014 to 2024. Out of 842 studies related to Instagram, 162 were selected using relevant keywords. The Kappa index was used to assess the quality and reliability of the findings, confirming their appropriateness.
 
Findings: Through continuous review and synthesis of the primary findings in sub-domains, 11 main areas were identified, ranked by frequency: value gap, identity, reputation, body management, lifestyle, consumerism, psychological factors, differentiation, privacy and personal relationships, family, and religious attitude.
 
Conclusion: The results indicated that Instagram in Iranian society reproduces key neoliberal worldview such as moral fluidity, democratization of fame, celebrity culture, epistemic reflection, virtual narcissism, digitization of the dailylife, consumerism, family-centeredness, virtual spirituality, post-privacy ideology, and information overload.
 
Key Message: It appears that in today's world, the utilitarian logic of neoliberalism dominates all aspects of life. Every domain has embraced neoliberal values, and the space for resistance has become notably fragile. The neoliberalization project is rapidly growing on virtual platforms like Instagram.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cultural values
  • Identification
  • Instagram
  • Meta-synthesis
  • Neoliberalism

مراجع

آزاده، اسفندیار؛ نوابخش، مهرداد؛ حقیقتیان، منصور (1400). بررسی تفاوت‌های سه نسل انقلاب اسلامی نسبت به ارزش‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 20(53)، 31-9.   https://doi.org/10.22034/ssys.2021.454
استیور، گیل (1402). روان‌شناسیِ سلبریتی، (ترجمه تهمینه زاردشت)، چاپ اول، تهران: نشر فرهنگ نو.
اِلیوت، آنتونی (1401). دستینه مطالعات شهرت راتلج، (ترجمه احسان شاه‌قاسمی)، چاپ اول، تهران: انتشارات سوره مهر.
امیدی، مسعود (1401). فروپاشی لیبرال دموکراسی: از نئولیبرالیسم به سوی نئوفاشیسم، نقد فلسفه‌ی سیاسی نئولیبرالیسم، چاپ اول، تهران: نشر گٌل‌آذین.
ایسپا؛ مرکز افکارسنجی دانشجویان ایرانی (1402). کاربران شبکه‌های اجتماعی مجازی در ایران در سال 1402. تهران
ایمان، محمدتقی (1394). روش‌شناسی تحقیق کیفی، چاپ سوم، قم: نشر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
براون، وِندی؛ گٌردِن، پیترای، پِنسکی، ماکس (1401). اقتدارگرایی؛ سه کاوش در نظریه انتقادی، (ترجمه نرگس ایمانی مرنی، سعید اسماعیلی و صالح نجفی)، چاپ اول، تهران: نشر نِی.
خائفی، منصوره (1402). نئولیبرالیسم، صنعت و فناوری، شرکت‌های استارت‌آپی، چاپ دوم، تهران: نشر آگاه.
رمان، یان (1400). نظریه‌های ایدئولوژی: قدرت‌های بیگانگی و انقیاد، (ترجمه مهرداد اِمامی)، چاپ اول، تهران: نشر چرخ.
سرنیچک، نیک (1400). سرمایه‌داری پلتفرمی، (ترجمه مجید سلیمانی ساسانی)، چاپ دوم، تهران: نشر امیرکبیر.
طالبان، محمدرضا، مبشری، محمد؛ مهرآیین، مصطفی (1389). بررسی روند دگرگونی ارزشی در ایران؛ 1388-1353، جامعه‌شناسی تاریخی، 2(3)، 63-23. http://jhs.modares.ac.ir/article-25-8792-fa.html
علی‌محمدی، امیرعلی (1401). اینستاگرام؛ سازوبرگ ایدئولوژیک سرمایه‌داری متأخر، چاپ اول، تهران: نشر سوره مهر.
فرایر، سارا (1400). بدون فیلتر: داستان اینستاگرام، (ترجمه سعید زرگریان)، چاپ اول، تهران: نشر آموخته.
فریس، کری؛ روجک، کریس؛ دریسنز، الیور؛ گامسون، جاشوا (1401). جامعه‌شناسی سلبریتی: دیدگاه‌ها و نقدها، (ترجمه فردین علیخواه)، چاپ اول، تهران: نشر گل‌آذبن.
کاتسکو، آدام (1402). اهریمنان نئولیبرالیسم: در باب الهیات سیاسی سرمایه متأخر، (ترجمه هومن کاسبی)، چاپ دوم: تهران: نشر نگاه.
کاستلز، مانوئل (1402). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه، فرهنگ (پایان هزاره)، (ترجمه احد علیقلیان)، جلد سوم، چاپ اول، تهران: نشر نو.
کاستلز، مانوئل (1402). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه، فرهنگ (ظهور جامعه شبکه‌ای)، (ترجمه احد علیقلیان)، جلد اول، چاپ اول، تهران: نشر نو
کاستلز، مانوئل (1402). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه، فرهنگ (قدرت هویت)، (ترجمه احد علیقلیان)، جلد اول، چاپ اول، تهران: نشر نو.
کالرو، پیتر اِل. (1402). افسانه فردگرایی؛ نیروهای اجتماعی چگونه زندگی ما را شکل می‌دهند، (ترجمه هادی جلیلی)، چاپ چهارم، تهران: نشر بیدگل.
نوریس، پیپا؛ اینگلهارت، رونالد (1400). جهانی‌شدن و تنوع فرهنگی، (ترجمه عبدالله فاضلی و ساجده علامه)، چاپ سوم، تهران: نشر کویر.
هارت، مایکل؛ نگری، آنتونیو (1402). اَسمبلی، (ترجمه فؤاد حبیبی)، چاپ دوم، تهران: نشر نگاه.
هاروی، دیوید (1400). تاریخ مختصر نئولیبرالیسم، (ترجمه محمود عبدالله‌زاده)، چاپ پنجم، تهران: نشر دات.
هان، بیونگ-چول (1400). جامعه‌ فرسودگی، جامعه شفافیت، (ترجمه محمد معماریان)، چاپ ششم، تهران: نشر ترجمان.
هان، بیونگ-چول (1400). روان سیاست؛ نئولیبرالیسم و فناوری‌های جدید قدرت، (ترجمه مصطفی انصافی)، چاپ دوم، تهران: نشر لوگوس.
هان، بیونگ-چول (1402). در میان جمع و طرد دیگری، (ترجمه محمد راسخ مهند و مهدی پری‌زاده)، چاپ دوم، تهران: نشر بان.
هنری، هلر (1401). تاریخ مارکسیستی سرمایه‌داری، (ترجمه روژان مظفری)، چاپ اول، تهران: نشر نگاه.
واروفاکیس، یانیس (1403). تکنوفئودالیسم، آنچه سرمایه‌داری را نابود کرد، (ترجمه سیامک کفاشی)، چاپ اول، تهران: نشر بیدگل.
Aguirre, J. (2022). Neoliberalism and Religion in Latin America, Journal of Religions, 13(3), 1-19. https://doi.org/10.3390/rel13010003 
AliMohammadi, A.A. (2022). Instagram is the ideological apparatus of late capitalism, 1sted, Tehran: Sooremehr Publication. [In Persian].
 Azadeh, E., Navabakhsh, M., & Mansour, M. (2021). Differences between the Three Generations of the Islamic Revolution Regarding Social, Economic and Political Values. Strategic Studies on Youth and Sports, 20(53), 9-32. [In Persian]. https://doi.org/10.22034/ssys.2021.454
Beck, C. (2002). A meta-synthesis of qualitative research, The American Journal of maternal child Nursing, 27(4), 214-221. https://doi.org/10.1097/00005721-200207000-00004
Brown, W. Pensky, M. Gordon, P. (2022). Authoritarianism: Three inquiries in critical theory, (Translated to Persian by Narges Imani, Saeid Esmaeili and Saleh Najafi), 1st ed, Tehran: Ney Publication. [In Persian].
Brown. W. (2015). Undoing the Demos: Neolibralism’s Stealth Revolution, New York: Zone Book.
Callero, P.L. (2023). The Myth of Individualism: How Social Forces Shape Our Lives, (Translated to Persian by Hadi Jalili), 4nded, Tehran: Bidgol Publication. [In Persian].
Castells, M. (2023). The Information Age: Economy, Society and Culture Volume I: The Rise of the Network Society, (Translated to Persian by Ahad Aligholiyan), 2nded, Tehran: New Publication. [In Persian].
Castells, M. (2023). The Information Age: Economy, Society and Culture Volume II: The Power of Identity, (Translated to Persian by Ahad Aligholiyan), 2nded, Tehran: New Publication. [In Persian].
Castells, M. (2023). The Information Age: Economy, Society and Culture Volume III: End of Millennium, (Translated to Persian by Ahad Aligholiyan), 2nded, Tehran: New Publication. [In Persian].
Coffey, J. (2019). Ugly feelings: gender, neoliberalism and the affective relations of body Concerns, Journal of Gender Studies, 29(6), 630-650.  https://doi.org/10.1080/09589236.2019.1658573
Datta, A., & Chakraborty, I. (2017). Are You Neoliberal Fit? The Politics of Consumption under Neoliberalism, In: Kravets, O., Maclaran, P. Miles, S., & Venkatesh, A. (Eds). The SAGE Handbook of Consumer Culture, Sage. https://doi.org/10.4135/9781473998803.N26
Davies, M., & Chisholm, A. (2018). Neoliberalism, Violence, and the Body: Dollhouse and the Critique of the Neoliberal Subject, International Political Sociology, 12(3), 274-290. https://doi.org/10.1093/ips/oly001
Davies, W. (2015). The Chronic Social Relations of control within and without neoliberalism, Journal of New Formations, 84/85, 1-32. https://doi.org/10.3898/NEWF:84/85.02.2015
Dippner, A. (2018).   How Much Is My Face Worth? Neoliberal Subjectification, the Beauty Economy, and the Internet Celebrity Culture in China, The German Journal on Contemporary Asia, 147, 38-63. https://doi.org/10.11588/asien.2018.147.14490
Elliott, A. (2022). Routledge Handbook of Celebrity Studies, (Translated by Ehsan Shahghasemi), 1nded, Tehran: Soore-Mehr Publication. [In Persian].
Ferris, K. Driessens, O. Rojek, C.  Gamson, J. (2022). The sociology of celebrity, (Translated to Persian by Fardin Alikhah), 1st ed, Tehran: Golazin Publication. [In Persian].
Frier, S. (2020). No Filter: The inside story of Instagram, (Translated to Persian by Saeid Zargariyan), 1st ed, Tehran: Amookhteh Publication. [In Persian].
Gammon, E. (2017). Narcissistic Rage and Neoliberal Reproduction. Global Society, 31(4), 510–530. https://doi.org/10.1080/13600826.2017.1280775
Ginsburg, M. (2012). Public Private Partnerships, Neoliberal Globalization and Democratization. (Chapter 4) In: Susan Robertson, Antoni Verger and Karen Mundy (Eds). Public Private Partnerships in Education: New Actors and Modes of Governance in a Globalizing World. Cheltenham, UK: Edward Elgar Publishing. https://doi.org/10.4337/9780857930699.00011
Hamann, T.H. (2009), Neoliberalism, Governmentality, and Ethics, Journal of Foucault Studies, 6, 37-59. https://doi.org/10.22439/fs.v0i0.2471
Han, B. (2021). Psychopolitics: Neoliberalism and New Technologies of Power, (Translated to Persian by Mostafa Ensafi), 2nded, Tehran: Logos Publication. [In Persian].
Han, B. (2021). The Burnout Society, The Transparency Society, (Translated to Persian by Mohammad Memariyan), 6th ed, Tehran: Tarjoman Publication. [In Persian].
Han, B. (2023). In the Swarm: Digital Prospects, (Translated to Persian by Mohammad Rasekh Mahnad and Mehdi Parizadeh), 2nd ed, Tehran: Ban Publication. [In Persian].
Hardt, M., Negri, A. (2022). Assembly, (Translated to Persian by Fouad Habibi), 2nded, Tehran: Negah Publication. [In Persian].
Harkins, G. (2012). Foucault, the Family and the Cold Monster of Neoliberalism. In: Duschinsky, R., Rocha, L.A. (eds) Foucault, the Family and Politics. Palgrave Macmillan Studies in Family and Intimate Life. Palgrave Macmillan, London. https://doi.org/10.1057/9781137291288_5
Harvey, D. (2021). A Brief History of Neoliberalism, (Translated to Persian by Mahmoud Abdullahzadeh), 5th ed, Tehran: Dat Publication. [In Persian].
Heller, H. (2022). A Marxist History of Capitalism, (Translated to Persian by Rozhan Mozafari), 1st ed, Tehran: Negah Publication. [In Persian].
Iman, M.T. (2015). Methodology of Qualitative Research, 3nded, Qom: Research Institute of Hawzah and University Publication. [In Persian].
Inglehart, R. Norris, P. (2021). Cosmopolitan Communications: Cultural Diversity in a Globalized World, (Translated to Persian by Abdullah Fazeli and Sajedeh Allameh), 1st ed, Tehran: Kavir Publication. [In Persian].
ISPA (2023). Users of Virtual Social Networks in Iran in 2023. Tehran.  [In Persian].
Katsko, A. (2023). Neoliberalism’s Demons: On the Political Theology of Late Capital, (Translated to Persian by Homan Kasebi), 2nd ed, Tehran: Negah Publication. [In Persian].
Khaefi, M. (2023). Neoliberalism, Industry and Technology, Startapps, 1st ed, Tehran: Agah Publication. [In Persian].
Koshy, S. (2013). Neoliberal Family Matters, Journal of American Literary History, 25(2), 344-380. https://doi.org/10.1093/alh/ajt006
Lawn, J., & Prentice, C. (2015). Introduction: Neoliberal culture / the cultures of neoliberalism. Sites, 12(1), 1–29. https://doi.org/10.11157/sites-vol12iss1id312
Layton, L. (2014). Some psychic effects of neoliberalism: Narcissism, disavowal, perversion, Journal of Psychoanalysis Culture & Society, 19, 161–178. https://doi.org/10.1057/pcs.2014.5
Marcella-Hood, M., & Marcella, R. (2023). Purposive and non-purposive information behaviour on Instagram. Journal of Librarianship and Information Science, 55(3), 634-657. https://doi.org/10.1177/09610006221097974
Mavelli, L. (2020). Neoliberalism as Religion: Sacralization of the Market and Post-truth Politics, International Political Sociology, 14(1), 57–76, https://doi.org/10.1093/ips/olz021 
McKneely, B. R., Kim, J., Leung, X., & Pookulangara, S. (2020). Social Capital on Instagram: Application for Small Apparel Retailers. Journal of Marketing Development and Competitiveness, 14(4), 22-38. https://doi.org/10.33423/jmdc.v14i4.3172
Omidi, M. (2022). The Collapse of Liberal Democracy, 1st ed., Tehran: Golazin Publication. [In Persian].
Penny, D. (2017), The Instagrammable charm of the bourgeoisie, Boston Review, 17 November, https://www.bostonreview.com
Pu, H., Newman, J. I., & Giardina, M. D. (2019). Flying Solo: Globalization, Neoliberal Individualism, and the Contested Celebrity of Li Na. Communication & Sport, 7(1), 23-45. https://doi.org/10.1177/2167479517739390
Priestland, D. (2014). Neoliberalism, Consumerism and the End of the Cold War, In: A. Kalinovsky, A. & Daigle, C. (Eds). The Routledge Handbook of the Cold War, (pp. 401 – 415), Routledge.
Rehmann, J. (2021). Theories of ideology: The Powers of Alienation and Subjection, (Translated to Persian by Mehrdad Emami), 1st ed, Tehran: Cheshmeh Publication. [In Persian].
Sandelowski, M., & Barroso, J. (2003). Toward a meta-synthesis of qualitative findings on motherhood in HIV-Positive Women, Journal Research in Nursing Health, 26(2), 153-170. https://doi.org/10.1002/nur.10072
Siau, K., & Long, Y. (2005), Synthesizing e‐government stage models – a meta‐synthesis based on meta‐ethnography approach, Industrial Management & Data Systems, 105(4), 443-458. https://doi.org/10.1108/02635570510592352
Srnicek, N. (2021). Platform Capitalism, (Translated by Majid Solimani Sasani), 2nd ed, Tehran: Amirkabir Publication. [In Persian].
Stever, G. (2023). The Psychology of Celebrity, (Translated to Persian by Tahmineh Zardasht), 1nded, Tehran: New Publication. [In Persian].
Strauss, A., & Corbin, J. (1990). The Basic or Grounded Theory, Newbury, CA: Sage.
Taleban, M., Mobasheri, M., Mehraein, M. (2010). Evaluation of Value Variation Process in Iran; 1974-2010, Journal of Historical Sociology, 2(3), 23-63. [In Persian],  http://jhs.modares.ac.ir/article-25-8792-en.html
Varoufakis, Y. (2024). Techno-Feudalism: What Killed Capitalism, (Translated to Persian by Siyamak Kaffashi), 1st ed, Tehran: Bidgol Publication. [In Persian].
Varoufakis, Y. (Jun 28, 2021). Techno-feudalism-replacing-market-capitalism, Project Syndicate: The World Openning Page, Retrieved (December 23, 2024), from:  https://www.project-syndicate.org.
Wrenn, M. (2014). Identity, Identity Politics, and Neoliberalism, Journal of Panoeconomicus, 61(4), 503-515. http://dx.doi.org/10.2298/PAN1404503W
تداوم و تغییر اجتماعی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 06 دی 1403

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار