تحلیل فضایی علت‌های اصلی مرگ جوانان در ایران در سال 1400

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی‌ارشد جمعیت‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 دانشیار جمعیت‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

3 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا، دانشگاه یزد، یزد، ایران

10.22034/jscc.2025.22512.1198

چکیده

زمینه و هدف: جامعه ایران در دهه‌های گذشته، به‌موازات کاهش سطح مرگ‌ومیر، گذار اپیدمیولوژیک و تغییرات قابل‌توجه در علل اصلی مرگ‌ومیر را تجربه نموده است. با وجود ارتقاء سطح بهداشت و روند کاهشی مرگ‌ومیر در ایران، میزان‌های مرگ جوانان همچنان در سطح بالایی قرار دارد. هدف مطالعه حاضر شناخت الگوها و علت‌های اصلی مرگ جوانان در ایران است.

روش و داده‌ها: مطالعه حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش تحلیل ثانویه است. داده‌های مورد استفاده برگرفته از مطالعه جهانی بار بیماری‌ها (2021) و براساس آخرین الگوی طبقه‌بندی علت مرگ (ICD-11) است. از شاخص میزان، جهت مقایسه علت مرگ به تفکیک جنس و در سطح استان استفاده شده است.
یافته‌ها: عمده مرگ جوانان ناشی از بیماری‌های پس از گذار است و حوادث حمل‌و‌نقل، کویید-19 و سرطان‌ها سه علت اصلی مرگ جوانان در سال 1400 به شمار می‌روند. میزان مرگ مردان در هر سه علت بالاتر از زنان است. آزمون همبستگی پیرسون نشان از رابطه معنادار (sig<0.01) بین سطح توسعه و میزان مرگ ناشی از علل در استان‌ها است.

بحث و نتیجه‌گیری: بیشترین علت مرگ جوانان در دسته بیماری‌های غیرعفونی و سوانح قرار می‌گیرد و این نوع علت مرگ قابل پیشگیری و عمدتا مرتبط با سبک زندگی افراد است. نیاز است بر فرهنگ‌سازی جهت تغییر سبک زندگی و رفتارهای اجتماعی افراد در کنار اهمیت نقش درمان، تاکید می‌شود. استان‌های کمترتوسعه‌یافته در اولویت سیاست‌گذاری هستند.

پیام اصلی: مرگ‌ومیر جوانان در ایران، پدیده‌ای است که اغلب خارج از سیستم درمانی و تحت تأثیر انتخاب‌ها و رفتارهای فردی مرتبط با سبک زندگی رخ می‌دهد. بنابراین، سیاست‌های بهداشتی باید علاوه بر درمان پزشکی، به مداخلات پیشگیرانه معطوف به ارتقای آگاهی‌ها و اصلاح رفتارهای جوانان توجه نمایند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Spatial Analysis of the Main Causes of Death Among Youth in Iran in 2021

نویسندگان [English]

  • Foroogh Jamshidi Zarmehri 1
  • Mohammad Torkashvand Moradabadi 2
  • Mohammad Reza Rezaei 3
1 Master’s Student in Demography, Yazd University, Yazd, Iran
2 Associate Professor of Demography, Department of Social Sciences, Yazd University, Yazd, Iran
3 Associate Professor, Department of Geography, Yazd University, Yazd, Iran
چکیده [English]

Background and Aim: Over the past several decades, Iran has undergone an epidemiological transition marked by a decline in overall mortality alongside significant shifts in the leading causes of death. Despite improvements in public health and a general downward trend in mortality, youth mortality rates continue to be relatively high. This study aims to identify the patterns and leading causes of youth mortality in Iran.

Data and Method: This applied study uses a secondary analysis of data from the Global Burden of Disease Study (2021), based on the latest cause-of-death classification model ICD-11. The rate index was used to compare causes of death by gender at the provincial level.
Findings: The majority of youth deaths are due to post-transition diseases. Transport accidents, COVID-19, and cancer were the top three causes of death in 2021. Men exhibited higher death rates than women for all three causes. Pearson's correlation indicated a significant relationship (p<0.01) between development level and death rates from these causes across provinces.

Conclusion: The most common causes of death among young people are non-communicable diseases and accidents. These causes of death are preventable and are mainly related to people's lifestyles. There is a need to emphasize culture-building to shift people's lifestyles and social behaviors, as well as to recognize the importance of treatment. Less developed provinces should be prioritized in policymaking.

Key Message: Youth mortality in Iran is often a phenomenon occurring outside the healthcare system and influenced by individual lifestyle choices and behaviors. Health policies should therefore emphasize preventive interventions focused on raising awareness and modifying youth behaviors, in addition to medical treatment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cause of death
  • Iran
  • Mortality
  • Spatial analysis
  • Youth

مراجع

آهنگران، نسترن؛ پورجمشیدی، زهره. (۱۴۰۰). گروه‌بندی علت مرگ در جوانان براساس  ICD10. فصلنامه بهورز، ۳۲(۱۰۸)، ۶۶-۷۱. https://doi.org/10.22038/behv.2021.54531.1218
بازرگان، مهدی؛ امیرفخریان، مصطفی. (۱۳۹۹). تحلیل جغرافیایی اپیدمیولوژی کووید-۱۹ در ایران با رویکرد تحلیل اکتشافی داده‌های مکانی (ESDA). مجله طب نظامی، ۲۲(۶)، ۵۴۲-۵۵۲. https://doi.org/10.30491/JMM.22.6.542
جعفری، ناهید؛ نقوی، محسن. (۱۳۸۵). میزان بروز مرگ و سال‌های از دست رفته عمر ناشی از حوادث ترافیکی در سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۳. طب و تزکیه، ۱۵(۴)، ۵۸-۶۴. https://www.tebvatazkiye.ir/article_52433.html
ذوالفقاری، حسین؛ مشعوف فریمانی، مهدی؛ رضایی شریف، فاطمه؛ شیرین، بهاره؛ کریمدادی، احمد؛ خسروی‌پور، فریده. (۱۴۰۱). بررسی میزان ابتلا و مرگ و میر ناشی از کرونا بر حسب جنسیت. دهمین کنفرانس بین‌المللی بهداشت، درمان و ارتقای سلامت. https://civilica.com/doc/1514995
رهنما، محمدرحیم؛ بازرگان، مهدی. (۱۳۹۹). تحلیل الگوهای مکانی-زمانی اپیدمی ویروس کووید ۱۹ و مخاطرات آن در ایران. مدیریت مخاطرات محیطی، ۷(۲)، ۱۱۳-۱۲۷. https://doi.org/10.22059/jhsci.2020.304976.571
ساسانی‌پور، محمد. (۱۴۰۰). مطالعه نقش سن و علل مرگ در تفاوت‌های استانی امید زندگی در بدو تولد در ایران، ۱۳۹۵. نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، ۱۶(۳۱)، ۳۱۵-۳۴۲. https://doi.org/10.22034/jpai.2022.545961.1208
ساسانی‌پور، محمد؛ کوششی، مجید؛ عسکری ندوشن، عباس؛ خسروی، اردشیر. (۱۳۹۶). نقش تغییرات سن و علت مرگ در افزایش امید زندگی در ایران در دهه اخیر. نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، ۱۲(۲۴)، ۱۰۹-۱۳۴. https://www.jpaiassoc.ir/article_34700.html
ساسانی‌پور، محمد؛ شهبازین، سعیده. (۱۴۰۱). بررسی نقش مرگ و میر جوانان بر تفاوت‌های امید زندگی در استان‌های ایران در سال ۱۳۹۵. تحقیقات نظام سلامت، ۱۸(۴)، ۲۷۵-۲۸۱. http://dx.doi.org/10.48305/jhsr.v18i4.1473
شماعی، علی؛ احمدی، باقر. (۱۳۹۵). تحلیل فضایی سطوح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان کردستان. آمایش جغرافیایی فضا، ۶(۲۰)، ۱۱۷-۱۲۸. https://gps.gu.ac.ir/article_33185.html
فتحی، الهام؛ شریفی، منصور؛ ابراهیم پور، محسن؛ زنجانی، حبیب اله. (۱۳۹۷). علل عمده مرگ‌ومیر ایران در سال ۱۳۹۵ با استفاده از جداول عمر چندکاهشی. نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، ۲۶(۱۳)، ۱۵۵-۱۸۵. https://www.jpaiassoc.ir/article_37998.html
کوششی، مجید؛ خسروی، اردشیر؛ ساسانی‌پور، محمد؛ اسعدی، سجاد. (۱۳۹۲). تأثیر علل اصلی مرگ‌ومیر بر امید زندگی استان فارس با استفاده از روش جدول عمر چند کاهشی. مجله اپیدمیولوژی ایران، ۹(۴)، ۵۶-۶۵. http://irje.tums.ac.ir/article-1-5161-fa.html
کوششی، مجید؛ ساسانی‌پور، محمد. (۱۳۹۰). مطالعه سهم حوادث غیرعمدی در مرگ و میر کشور در سال ۱۳۸۵ و پیامدهای جمعیتی آن. نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 6(۱۱)، ۸۵-۱۱۳. https://www.jpaiassoc.ir/article_722474.html
کوششی، مجید؛ ترکاشوند مرادآبادی، محمد. (۱۳۹۶). بررسی انطباق الگوی سنی مرگ‌ومیر در ایران با جداول عمر مدل. مطالعات جمعیتی، ۳(۱)، ۳۹-۶۳. https://jips.nipr.ac.ir/article_89809.html
محمدپور، میترا؛ برادران مهرآبادی، وجیهه؛ الیاسی، حسین؛ بیدل، زینب. (۱۳۹۵). بررسی علل مرگ‌ومیر جوانان شهر سبزوار طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳ (حیطه بهداشت و محیط زیست- سالمندی). همایش سالانه علمی پژوهشی دانشجویان علوم پزشکی سبزوار. https://sid.ir/paper/835798/fa
مرادی، شکیلا؛ روحانی، علی؛ افشانی، سیدعلیرضا. (۱۴۰۲). خودمداری اجتماعی دانشجویان در گذار به جوانی: یک نظریة زمینه‌ای. تداوم و تغییر اجتماعی، ۲(۲)، ۲۶۷-۲۸۵. https://doi.org/10.22034/jscc.2024.19711.1066
مقدس جعفری، محمدحسن؛ نبوی، عبدالحسین؛ عوض پور، مدینه. (۱۳۸۷). بررسی عوامل موثر بر مرگ و میر جوانان ۱۵ تا ۲۹ سال استان خوزستان. فصلنامه توسعه اجتماعی، ۳(۲- 3)، 30-7. https://www.magiran.com/p853650
نقوی، محسن؛ ابوالحسنی فرید، فرید؛ پورملک، فرشاد؛ جعفری، ناهید؛ مرادی لاکه، مازیار؛ عشرتی، بابک؛ همکاران. (۱۳۸۷). بار بیماری‌ها و آسیب‌ها در ایران در سال ۱۳۸۲. مجله اپیدمیولوژی ایران، ۴(۱)، ۱-۱۹. http://irje.tums.ac.ir/article-1-147-fa.html
پارسی پور، حسن؛ حسین زاده، احمد؛ عاقلی مقدم، حمیدرضا. (۱۴۰۱). رتبه‌بندی و تحلیل درجه توسعه‌یافتگی استان‌های کشور. مهندسی جغرافیایی سرزمین، ۶(۴)، ۷۵۱-۷۶۶. https://www.jget.ir/article_130355.html
ترکاشوند مرادآبادی، محمد؛ ترکاشوند، زهرا. (۱۳۹۸). گذار اپیدمیولوژیک و اهمیت سیاستگذاری اجتماعی؛ مطالعه سهم علت‌های مرگ‌ومیر در استان ایلام در طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۶. پایش، ۱۸(۴)، ۳۲۱-۳۳۱. http://payeshjournal.ir/article-1-1109-fa.html
ترکاشوند مرادآبادی، محمد؛ عباسی، محمد. (۱۳۹۸). بررسی اپیدمیولوژیک مرگ و میر سالمندان در ایران با استفاده از شاخص سال‌های عمر از دست رفته ناشی از مرگ زودرس طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۶. پایش، ۱۹(۱)، ۸۵-۹۷. http://payeshjournal.ir/article-1-1278-fa.html
یاری‌فرد، خدیجه؛ تاجور، مریم؛ حیدری، مهدیه. (۱۴۰۱). تحلیل روند میزان و علل مرگ جوانان در منطقه مدیترانه شرقی در طول سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۹. مجله اپیدمیولوژی ایران، ۱۸(۱)، ۷۹-۹۰. http://irje.tums.ac.ir/article-1-6788-fa.html
یاوری، پروین؛ ابدی، علیرضا؛ محرابی، یداله. (۱۳۸۲). اپیدمیولوژی علل مرگ و میر و روند تغییرات آن در سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۸۰ در ایران. تحقیقات نظام سلامت حکیم، ۶(۳)، ۷-۱۴. https://sid.ir/paper/29323/fa
Abbasi-Shavazi, M. J., Sadeghi, R., Hosseini-Chavoshi, M., Torabi, F., Mahmoudiani, S., & Torkashvand, M. (2013). Demographic and socio-economic status of youth in Islamic Republic of Iran. United Nations Population Fund, University of Tehran and Statistical Research and Training Center. http://dx.doi.org/10.13140/RG.2.2.36519.19363
Acosta, E., Hug, L., Cruz-Castanheira, H., Sharrow, D., Monteiro da Silva, J. H., & You, D. (2024). Changes in stillbirths and child and youth mortality in 2020 and 2021 during the COVID-19 pandemic. International Journal of Epidemiology, 53(3). https://doi.org/10.1093/ije/dyae057
Ahangaran, N., & Pourjamshidi, Z. (2021). Classification of causes of death in young people based on ICD-10. Beharvaz, 32(108), 66-71. [In Persian]. https://doi.org/10.22038/behv.2021.54531.1218
Bazargan, M., & Amirfakhriyan, M. (2022). Geographical analysis of COVID-19 epidemiology in Iran with an exploratory spatial data analysis approach (ESDA). Journal of Military Medicine, 22(6), 542-552. [In Persian]. https://doi.org/10.30491/JMM.22.6.542
Elster, A. B., & Kuznets, N. J. (1994). Guidelines for adolescent preventive services. Williams and Wilkins.
Fathi, E., Sharifi, M., Ebrahimpour, M., & Zanjani, H. (2019). Major causes of mortality in Iran in 2016 using multiple decrement life tables. Journal of Population Association of Iran, 13(26), 155-185. [In Persian]. https://www.jpaiassoc.ir/article_37998.html
González-Pérez, G. J., & Vega-López, M. G. (2021). Youth mortality, social marginalization and health inequity in Mexico. Mortalidad juvenil, marginación social e inequidad en salud en México. Ciência & Saude Coletiva, 26(7), 2587–2599. https://doi.org/10.1590/1413-81232021267.08292021
IHME (Institute for Health Metrics and Evaluation). (2024). GBD results. Seattle, WA: IHME, University of Washington. Available from https://vizhub.healthdata.org/gbd-results
Jafari, N., & Naqvi, M. (2006). Incidence of death and years of life lost due to traffic accidents from 2001 to 2004. Medicine and Spiritual Cultivation / Teb va Tazkieh, 15(4), 58-64. https://www.tebvatazkiye.ir/article_52433.html
Koosheshi, M., & Sasanipour, M. (2013). A study on the contribution of unintentional accidents in mortality in Iran in 2006, and their demographic consequences. Journal of Population Association of Iran, 6(11), 85-113. [In Persian]. https://www.jpaiassoc.ir/article_722474.html
Koosheshi, M., & Torkashvand Moradabadi, M. (2017). Investigating the adaptation of age pattern of mortality in Iran with model life tables. Iranian Population Studies, 3(1), 39-63. [In Persian]. https://jips.nipr.ac.ir/article_89809.html
Koosheshi, M., Khosravi, A., Sasanipour, M., & Asadi, S. (2014). Identification of the impact of major causes of death on life expectancy in Fars using the multiple decrement life table method. Iranian Journal of Epidemiology, 9(4), 56-65. [In Persian]. http://irje.tums.ac.ir/article-1-5161-fa.html
Moghaddas Jafari, M., Nabavi, A., & Avazpour, M. (2008). Examination of factors influencing mortality among youth aged 15 to 29 in Khuzestan Province. Social Development Quarterly, 3(2/3), 7-30. [In Persian]. https://www.magiran.com/p853650
Mohammadpour, M., Baradaran Mehr-Abadi, V., Elyasi, H., & Bidel, Z. (2016). The study of causes of mortality among youth in Sabzevar City during 2011 to 2014 (Health and environmental aging). Annual Scientific Research Conference of Sabzevar University of Medical Sciences Students. [In Persian]. https://sid.ir/paper/835798/fa
Moradi, S., Ruhani, A., & Afshani, S. A. (2024). Social self-control among junior university students in transition to youth: A contextual theory. Journal of Social Continuity and Change, 2(2), 267-285. https://doi.org/10.22034/jscc.2024.19711.1066
Naghavi, M., Abolhassani, F., Pourmalek, F., Jafari, N., Moradi Lakeh, M., Eshrati, B., et al. (2008). The burden of disease and injury in Iran in the year 2003. Iranian Journal of Epidemiology, 4(1), 1-19. [In Persian]. http://irje.tums.ac.ir/article-1-147-en.html
Olshansky, S. J., & Ault, A. B. (1986). The fourth stage of the epidemiologic transition: The age of delayed degenerative diseases. The Milbank Memorial Fund Quarterly, 64(3), 355-391. https://doi.org/10.2307/3350025
Omran, A. R. (1971). The epidemiologic transition: A theory of the epidemiology of population change. Milbank Memorial Fund Quarterly, 49(4), 509-538. https://doi.org/10.1111/j.1468-0009.2005.00398.x
Parsipoor, H., Hoseinzadeh, A., & Agheli Moghaddam, H. (2022). Ranking and analysis of the level of development of Iran's provinces. Geographical Engineering of Territory, 6(4), 751-766. [In Persian]. https://www.jget.ir/article_130355.html
Rahnama, M. R., & Bazargan, M. (2020). Analysis of spatio-temporal patterns of the COVID-19 pandemic and its hazards in Iran. Environmental Management Hazards, 7(2), 113-127. [In Persian]. https://doi.org/10.22059/jhsci.2020.304976.571
Rogers, R. G., & Hackenberg, R. (1987). Extending epidemiologic transition theory: A new stage. Social Biology, 34(3-4), 234-243. https://doi.org/10.1080/19485565.1987.9988678
Sasanipour, M. (2021). The role of age and causes of death in provincial differences in life expectancy at birth in Iran, 2016. Journal of Population Association of Iran, 16(31), 315-342. [In Persian]. https://doi.org/10.22034/jpai.2022.545961.1208
Sasanipour, M., & Shahbazin, S. (2023). Study of the role of youth mortality in life expectancy differences in provinces of Iran, 2016. Journal of Health System Research, 18(4), 275-281. [In Persian]. http://dx.doi.org/10.48305/jhsr.v18i4.1473
Sasanipour, M., Koosheshi, M., Askari-Nodoushan, A., & Khosravi, A. (2018). The role of age and causes of death changes in increasing life expectancy in Iran during last decade. Journal of Population Association of Iran, 12(24), 109-134. [In Persian]. https://www.jpaiassoc.ir/article_34700.html
Shamaei, A., & Ahmadi, B. (2016). Spatial analysis the level of development in townships of Kurdistan province. Geographical Planning of Space, 6(20), 117-128. [In Persian]. https://gps.gu.ac.ir/article_33185.html
Torkashvand Moradabadi, M., & Abbasi, M. (2020). An epidemiological study of mortality among the elderly in Iran using the Years of Life Lost (YLL) index during 2011 to 2017. Payesh, 19(1), 85-97. [In Persian]. http://payeshjournal.ir/article-1-1278-fa.html
Torkashvand Moradabadi, M., & Torkashvand, Z. (2019). Epidemiological transition and the importance of social policy: Mortality statistics in Ilam, Iran during 2011-2017. Payesh, 18(4), 321-331. [In Persian]. http://payeshjournal.ir/article-1-1109-fa.html
UNDESA (United Nations, Department of Economic and Social Affairs). (2024). World Population Prospects 2024: Methodology of the United Nations population estimates and projections (UN DESA/POP/2024/DC/NO. 10). https://www.google.com/search?q=https://population.un.org/wpp/Publications/
Wallace, M., Mussino, E., Aradhya, S., Harber-Aschan, L., & Wilson, B. (2024). Childhood socioeconomic background and elevated mortality among the young adult second generation in Sweden: A population-based cohort study. BMJ Public Health, 2, e000643. https://doi.org/10.1136/bmjph-2023-000643
World Health Organization. (2024). The adolescent health indicators recommended by the Global Action for Measurement of Adolescent health: Guidance for monitoring adolescent health at country, regional and global levels. https://doi.org/10.4066/9789240092198
YariFard, K., Tajvar, M., & Heydari, M. (2022). Analysis of trend of death rate and leading cause of death among young people in Eastern Mediterranean Countries during 1990-2019. Iranian Journal of Epidemiology, 18(1), 79-90. [In Persian]. http://irje.tums.ac.ir/article-1-6788-fa.html
Yavari, P., Abedi, A., & Mehrabi, Y. (2003). Epidemiology of causes of mortality and trends in changes from 1979 to 2001 in Iran. Hakim Research Journal, 6(3), 7-14. [In Persian]. https://sid.ir/paper/29323/fa
Zolfaghari, H., Mashouf Firoumani, M., Rezaei Sharif, F., Shirin, B., Karimdadi, A., & Khosravipoor, F. (2022). Analysis of COVID-19 incidence and mortality rates by gender. 10th International Conference on Health, Treatment, and Health Promotion. [In Persian]. https://civilica.com/doc/1514995
تداوم و تغییر اجتماعی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 13 اردیبهشت 1404

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار